بریده‌هایی از کتاب جامعه شناسی خودمانی

داشتم برای دوستی می‌گفتم بینی و بین‌الله این شهر تهران میان شهرهای بزرگ دنیا در حال حاضر از خیلی شهرها تمیزتر است. با ناباوری به من نگاه کرد و گفت یعنی واقعاً راست میگی؟ ببینید اولاً به‌علت اعتبار بیش از حدی که برای جوامع غربی، به‌طور ناخودآگاه، قایلیم، و ثانیاً به‌علت حجم توقعات وحشتناکی که از دولت‌هایمان داریم باور نمی‌کنیم که آسفالت و تمیزی خیابان‌های تهران در مجموع قابل مقایسه با آسفالت خراب و ناتمیز زیر متوسط نیویورک نیست. خوب، دولتی که یک‌بار مورد قدردانی قرار نگرفت چه دلیلی دارد برای ادامهٔ کارهای خوبش فعالیت کند؟

طرف را نیم ساعت سر قرار به‌اصطلاح «می‌کارید» ولی وقتی اعتراض می‌کند ترافیک استثنایی را یادآورش می‌شوید و جالب است که او هم تمکین می‌کند. ولی وای به حال آن وقتی که بگویید شرمنده‌ام خوابم برد یا یادم رفت. یکی نیست بگوید آقاجان در نظر گرفتن ترافیک هم خودش قسمتی از برنامه‌ریزی است؛ ترافیک که دیگر در این شهر شلوغ دلیل قانع کننده‌ای نیست.

شاید به همین دلیل باشد که هر پدیده‌ای را اعم از جریان، شخص، حزب، کالا، دوست، همسر، همکار، کلاً به‌صورت سفید و سیاه، خوب مطلق یا بد مطلق، دیو یا فرشته ارزیابی می‌کنیم. کمتر اتفاق می‌افتد که آرام و متین در بارهٔ یکنفر بگوییم فلانی این صفت و آن روحیه و آن رفتارش چنین است و در مقابل آن یکی‌ها چنان.

تحریک احساسات صرفاً مخصوص جامعهٔ ما نیست. در جاهای دیگر به حد کافی وجود دارد. ولی اصولاً جوامع احساساتی را راحت‌تر می‌شود تحریک کرد.

تمام تاریخ دادگستری این کشور را از بدو پیدایش زیر و رو کنید یکنفر را نخواهید یافت که به جرم کارنکردن و پیش نبردن مسئولیتی که عهده دار بوده محاکمه شود.

تمام تاریخ دادگستری این کشور را از بدو پیدایش زیر و رو کنید یکنفر را نخواهید یافت که به جرم کارنکردن و پیش نبردن مسئولیتی که عهده دار بوده محاکمه شود.

تو ای خوانندهٔ جوان سخنانی را در این کتاب خواهی یافت که احتمالاً احساسات پاکت را جریحه‌دار خواهد کرد. به باورهای کهنه‌ات لطمه خواهد زد و برای مدتی، امیدوارم نه چندان طولانی، در ناباوری توام با دلسردی غرقت خواهد کرد. من مسئولیت تمامی این لطمات را شرمسارانه به عهده می‌گیرم ولی مطمئن باش که هیچ بیماری در هیچ کجای دنیا بدون شناخت و باور بیماری، مداوا نگردیده است.

من نمی‌دانم اگر این همسایه شرقی و درد کشیدهٔ ما افغانستان نبود، آن وقت تکلیف روحیه‌امان چه می‌شد

چطور جماعتی تا قبل از این‌که بدانند که نمی‌دانند به دنبال دانستن خواهند رفت... مگر ممکن است؟

باید بپذیریم که اگر نلسون ماندلایی در آفریقای جنوبی گل می‌کند دلیلش زمینه و بستر موجود همان جامعهٔ به ظاهر عقب مانده است که اجازهٔ پرورش امثال ماندلا را ولو با تحمل ۲۸ سال زندان می‌دهد و الّا بر مبنای عقل سلیم در جامعهٔ قهرمان‌پرور این زندانبان است که اجر و قرب دارد و نه زندانی.

نقش و تأثیر اصلی مال خودمان است.

مریض با به‌به و چه‌چه خودش و دکترش امکان بهتر شدن روحیه‌اش می‌رود اما بهبودی‌اش حداقل تا شروع درمان کار دارد.

انتقاد ورزش ملی ایرانی‌هاست.

اصلاً قصد ندارم دولت و ملت را از همدیگر سوا کنم. من می‌گویم اگر ملتی دارای یک خصیصهٔ عام، یک صفت زیبا، یا یک صفت زشت بود قاعدتاً اگر دولتش هم از همین ملت باشد، یعنی ادعای حلال‌زادگی بکند، باید متصف به همین صفات باشد... این نمی‌شود که مثلاً خود ما تک‌تک تظاهر به چیزی که نداریم، به کاری که نکرده‌ایم بکنیم ولی وقتی نوبت حکومتمان رسید بگوییم چرا می‌کند؟ آن هم به این وسعت!

اصلاً قصد ندارم دولت و ملت را از همدیگر سوا کنم. من می‌گویم اگر ملتی دارای یک خصیصهٔ عام، یک صفت زیبا، یا یک صفت زشت بود قاعدتاً اگر دولتش هم از همین ملت باشد، یعنی ادعای حلال‌زادگی بکند، باید متصف به همین صفات باشد... این نمی‌شود که مثلاً خود ما تک‌تک تظاهر به چیزی که نداریم، به کاری که نکرده‌ایم بکنیم ولی وقتی نوبت حکومتمان رسید بگوییم چرا می‌کند؟ آن هم به این وسعت!

اصلاً قصد ندارم دولت و ملت را از همدیگر سوا کنم. من می‌گویم اگر ملتی دارای یک خصیصهٔ عام، یک صفت زیبا، یا یک صفت زشت بود قاعدتاً اگر دولتش هم از همین ملت باشد، یعنی ادعای حلال‌زادگی بکند، باید متصف به همین صفات باشد... این نمی‌شود که مثلاً خود ما تک‌تک تظاهر به چیزی که نداریم، به کاری که نکرده‌ایم بکنیم ولی وقتی نوبت حکومتمان رسید بگوییم چرا می‌کند؟ آن هم به این وسعت!

اصلاً قصد ندارم دولت و ملت را از همدیگر سوا کنم. من می‌گویم اگر ملتی دارای یک خصیصهٔ عام، یک صفت زیبا، یا یک صفت زشت بود قاعدتاً اگر دولتش هم از همین ملت باشد، یعنی ادعای حلال‌زادگی بکند، باید متصف به همین صفات باشد... این نمی‌شود که مثلاً خود ما تک‌تک تظاهر به چیزی که نداریم، به کاری که نکرده‌ایم بکنیم ولی وقتی نوبت حکومتمان رسید بگوییم چرا می‌کند؟ آن هم به این وسعت!

اصلاً قصد ندارم دولت و ملت را از همدیگر سوا کنم. من می‌گویم اگر ملتی دارای یک خصیصهٔ عام، یک صفت زیبا، یا یک صفت زشت بود قاعدتاً اگر دولتش هم از همین ملت باشد، یعنی ادعای حلال‌زادگی بکند، باید متصف به همین صفات باشد... این نمی‌شود که مثلاً خود ما تک‌تک تظاهر به چیزی که نداریم، به کاری که نکرده‌ایم بکنیم ولی وقتی نوبت حکومتمان رسید بگوییم چرا می‌کند؟ آن هم به این وسعت!

من در کاستی‌ها و نقصان‌ها، مرزی بین دولت و مردم قائل نیستم و باور دارم محال است سختگیرترین دولت‌ها هم بتوانند یا جرئت کنند خارج از بستر فکری مردم اقدام به انجام کاری بکنند. باور بفرمایید بزرگواری از خودمان است!

من نمی‌دانم، در این «وجیه‌المّله» بودن چه راز و رمزی است که اگر معدودی از بزرگان سیاسی و فرهنگی قوم هم در اثر نیک رفتاری به آن رسیدند، از ترس از دست دادنش با آن قفسی می‌سازند که خود تا آخر عمر زندانی و محبوس همان وجاهت خود آفریده باقی می‌مانند؛ و شاید به همین دلیل باشد که در مقابل این حجم انبوه از سوژه‌های تأیید کننده به زحمت می‌توان کسانی را شاید کمتر از تعداد انگشتان یک دست یافت که سعی کرده باشند با واقعیات جامعهٔ ایرانی بدون ترس از ملکوک شدن وجاهتشان روبرو شوند.