بریده‌هایی از کتاب نای و نی

علی (ع)‌ می‌فرماید: «زهد این نیست که تو مالک چیزی نباشی، بلکه زهد این است که چیزی مالک تو نباشد.»

«جنوب و، به‌طور کلی لبنان، اکنون با بحرانی مهم روبه‌روست و اگر اهل جنوب را بدون رسیدگی و تنها بگذاریم دیگر جایی برای روش‌های مسالمت‌آمیز نمی‌ماند. آینده به‌گونه‌ای خواهد بود که بهترین روش مؤدبانه به‌کارگیری خشونت است. من به چشم خود می‌بینم که جنوب در خطر است و این وضعیت مرا بر آن می‌دارد که نخستین گام را در رویارویی با این خطر بردارم و آن چیزی جز کشته شدن من در این راه نخواهد بود.»

بیشتر ما در همهٔ کارهایمان فرقه‌گرا هستیم. معمولاً از مقامات رسمی مثل نماینده و وزیر و رئیس منافع شخصی خود را می‌خواهیم و از آنان می‌خواهیم که تنها مصالح خاص ما را مد نظر داشته باشند. من وجودِ ظالم و مظلوم را نفی نمی‌کنم، اما نمی‌خواهم مظلوم به ظالم و ظالم به مظلوم تبدیل شود.

دولت نباید نمایندهٔ منافع اکثریت یا اقلیت باشد، بلکه باید از این فراتر برود یعنی به آسمان نزدیک شود و خود را بالاتر از حزب و گروه و فرقه‌ای خاص نگاه دارد.

ما اعتدال دینی را تدین می‌نامیم، تدین و ایمان به الله، که خداوندِ همه است. آزاداندیشی و گشوده بودن در مقابل دیگران کاملاً دینی است؛ هیچ دینی پیروانش را به کنار نهادن و حقیر شمردن دینِ دیگر فرانخوانده است. شکی نیست که «اَلخَلقُ کُلُّهُم عَیالُ اللهِ وَ أحَبُّ النّاسَ إلَیهِم أنفَعَهُم لِعَیالِهِ.» (همهٔ مردم عیال خدایند و محبوب‌ترین مردم نزد خداوند کسی است که به حال عیال او سودمندتر باشد.) خدمت به بندگان خداوند، از هر مذهبی که باشند، درحقیقت خدمت به خداوند تعالی است.

در برابر خطر خارجی ما می‌توانیم فقط یک کلمه بگوییم و آن هم مقاومت تا مرگ است؛ مقاومت‌ِ مطلق. یعنی اگر وسایل دفاع از خود برای ما فراهم باشد، دفاع می‌کنیم و اگر ابزار دفاع برای ما مهیا نگردد، می‌میریم. مرگ ما شاید مانع اشغال کشور نشود، ولی موضع ما را بیان می‌کند. فرزندان ما و مردم ما در آینده می‌فهمند که پدرانشان جان فدا کردند. این یگانه راه برای بقای این کشور و هر کشور دیگری است و پایداری تنها حربهٔ ما برای دفع خطر خارجی است.

خطر اساسی و داخلی خطر بی‌مسئولیتی و بی‌بندوباری و فساد است. وقتی که لبنان باید همچون جامعهٔ جنگی باشد و هر چیزی در آن به مقاومت و پایداری و دفاع مرتبط باشد، متأسفانه،‌ می‌بینیم هنوز برخی از مردم این کشور گمان می‌کنند در جامعه‌ای بی‌خطر، آن هم در کمال راحتی و رفاه، زندگی می‌کنند. هنوز همان مجالس و محافل شب‌زنده‌داری و شادخواری‌ها برقرار است. ما می‌خواهیم در این جهان زندگی کنیم و امکان ندارد انسان بدون تلاش و تحمل سختی بتواند در این جهان زندگی کند. با مسخرگی و بی‌بندوباری و غفلت از خطر نمی‌توان در این جهان زندگی کرد.

هرگز تاریخْ هیچ ملت و امتی را نشان نداده که به علت ظلم و ستم خارجی یا در نتیجهٔ غلبهٔ دشمن خارجی، تا هنگامی که آن مردم در کنار یکدیگر بوده و وحدت کلمه داشته و به مسئولیت‌های خود آگاه بوده‌اند، از بین رفته باشد. مهم خطرِ داخلی است؛ خطر تفرقه.

منظور شما از خطر خارجی همان صهیونیسم است که اکنون گریبان‌گیر کشور شده و نمی‌توان آن را کوچک شمرد و، چه‌بسا، که این خطر خود بزرگ‌ترین خطر در جهان باشد. اما مقصود من آن است که خطری که کیان یک امت یا کیان یک کشور و یا مردم را تهدید می‌کند، همان خطر داخلی است. خطر داخلی است که مهلک است. من بدین واقعیت اعتقاد دارم که امکان ندارد ملتی بر اثر خطر خارجی و دشمنان بسیار از میان برود.

من برای لبنان و یا هر کشور و هر امت دیگری خطر خارجیِ قابل ذکری سراغ ندارم. بلکه خطر اساسی همان خطرِ داخلی است. حتی دشمن همواره تلاش می‌کند از اختلاف و مسائل داخلی سوءاستفاده کند و به‌وسیلهٔ آن به کشور ضربه بزند.

من به چشم خود می‌بینم که جنوب در خطر است و این وضعیت مرا بر آن می‌دارد که نخستین گام را در رویارویی با این خطر بردارم و آن چیزی جز کشته شدن من در این راه نخواهد بود

امیدواریم که ما به هنگام محاسبه به آن درجه از بلوغ رسیده باشیم و از پوسته‌ها و ظواهر این شعایر جاویدان الهی گذشته و دریافته باشیم که روزه و نماز و عید فقط مناسک و سنت‌های تحمیلی نیستند که ما برای ارج نهادن به خدا تقدیم او می‌کنیم یا مالیات‌هایی نیستند برای عالم غیب که پیشاپیش می‌فرستیم؛ بلکه این عبادات نیروهای محرکه و انگیزه‌های تجدید نیروی حرکت در حیاتی سالم و تصحیح انحراف و خطا در سلوک انسانی است. ما به مرحله‌ای رسیده‌ایم که درمی‌یابیم یک ساعت تفکر بهتر از عبادت چندین‌ساله است. تأمل در شعایر و توجه به انگیزه‌ها همان چیزی است که شرع مطهر آن را نیت نام نهاده است و جوهر عبادت و محتوای حقیقی اعمال است

فرهنگ را زندگی عقلانی تعریف می‌کنیم. در این صورت این اصطلاح شامل حقوق و فلسفه و عرفان و علوم و هنر و ادبیات می‌شود.

آیا اسلام می‌تواند مشکل بزرگ قرن بیستم را که صلح است،‌ حل کند؟ چنین آیینی که پیروان خود را به‌طور عموم امر به صلح می‌کند: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فِی السِّلْمِ کآفَّةً» و تحیت آنان را صلح و سلام قرار داده: «وَتَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلاَمٌ» آیا می‌تواند در قبال چنین مشکلی بی‌اعتنا باشد؟

قرآن کتاب دین و تربیت است و ضرورتی ندارد که چنین کتابی به تفصیل متعرض کلیهٔ امور علمی شود.

حقیقت این است که برای علم هیچ گناهی غیر از کشف حقیقت نیست و شخصِ باایمانی که از علم می‌هراسد و با آن به مبارزه برمی‌خیزد، باید در ایمانِ خود تردید و تجدیدنظر کند، زیرا ترس از کشف حقیقت، مفهومی جز این نخواهد داشت که چنین انسانی از معارضهٔ دینش با حقیقت بیم دارد، حال آنکه ایمانِ عمیق و اساسی بر حرکت علمی تأکید می‌کند.

(چون او را در آن ساعت و در آن خانه دیدم، توان گفت که جملهٔ مردمان را در یکی مرد و جملهٔ روزگار را در یکی ساعت و جملهٔ خاک را در یکی خانه دیدم.)

آیا مردم فلسطین را به صلح نصیحت می‌کنید یا به جنگ؟ من سراغ ندارم که امتی با خطری بزرگ‌تر از آنچه ما امروزه با آن مواجهیم روبه‌رو شده باشد. این خطر وجود صهیونیسم در منطقه است. وجود صهیونیسم برای آیندهٔ منطقه تهدیدی برای همهٔ ارزش‌ها و میراث‌ها و تاریخ آن است. بنابراین، در لزوم کاربرد هرگونه امکان و وسیله برای دور کردنِ خطر آن، هیچ‌گونه تردیدی ندارم و شخصاً بعید می‌دانم که راه‌حل صلح‌آمیزی در این‌باره وجود داشته باشد.