معرفی جایزه ادبی صادق هدایت
جوایز ادبی مختلف دولتی و یا غیرازآن همه بستری برای پرداختن به حوزه ادبیات و تحسین و تشویق آنها که در این بخش دستی در کار دارند و آثاری درخور خلق می‌کنند، هستند. این مسابقه‌ها بهانه خوبی برای اطلاع‌رسانی درباره آثار تازه و نیز حایز اهمیت هستند و می‌توان گفت به‌نوعی فاصله میان مخاطب و نویسنده را هم کم و کمتر می‌کنند و مخاطبان بیشتری را به سمت آثار مطرح‌شده در این رویدادها می‌آورند. به همین خاطر تصمیم گرفتیم در این یادداشت به معرفی یکی دیگر از جوایز ادبی، یعنی جایزه ادبی صادق هدایت بپردازیم.
در کنار همه مزایایی که گفته شد، نمی‌توان از تاثیر جوایز ادبی در حوزه نشر نیز چشم پوشید که بی‌شک برگزاری بیشتر و بیشتر اینگونه برنامه‌ها در تقویت و اقتدار حوزه نشر موثر است. اعتبار این مسابقه‌ها در گذر زمان و ذره‌ذره محک خورده و آنها که از قدمت بیشتری برخوردارند و همچنان پرقدرت به مسیر خود ادامه می‌دهند بی‌شک اعتبار بیشتری نیز دارند. ضمن اینکه برخی از آنها اعتبار نام بزرگی که بر آنها نهاده شده را نیز بر دوش می‌کشند.
پیشنهاد می‌کنیم یادداشت «جایزه‌های ادبی؛ از نوبل ادبیات تا جایزه‌ی گلشیری» و همچنین یادداشت‌های زیر را هم بخوانید.
رقابت بیست‌ساله: جایزه ادبی صداق هدایت
جایزه ادبی صادق هدایت رقابتی بیست‌ساله است؛ رقابتی با شرکت داستان‌های کوتاه منتشرنشده و به زبان فارسی. معیار داستان کوتاه بودن نیز بر اساس محدودیت تعداد کلمات از ۱۰۰۰ تا ۴۰۰۰ کلمه مشخص‌شده است. اختصاص این جایزه به «داستان‌های کوتاه فارسی» از آنجاست که صادق هدایت را پدر داستان کوتاه نویسی فارسی می‌دانند. این مسابقه از سال ۱۳۸۱ و مصادف با یکصدمین سال تولد صادق هدایت و با تلاش جهانگیر هدایت -برادرزاده صادق هدایت و بنیان‌گذار دفتر صادق هدایت- و انجمن ادبی صادق هدایت برگزار می‌شود. بنیاد صادق هدایت و وب‌گاه سخن به‌صورت مشترک این مسابقه را برگزار می‌کردند اما از سال ۱۳۸۵ بنیاد صادق هدایت این مهم را به‌تنهایی انجام می‌دهد.
جایزه ادبی صادق هدایت همچون سایر رقابت‌ها فراخوانی عمومی دارد که طی آن افراد می‌توانند آثار واجد شرایط خود را ارسال کنند. آثار ارسالی طی مراحلی داوری شده و برگزیده‌ها در مراسمی که در ۲۸ بهمن‌ماه مصادف با سالروز تولد صادق هدایت برگزار می‌شود، معرفی می‌شوند. آثار منتخب به‌تدریج در مجموعه‌‌ای تحت عنوان «یاد هدایت» منتشر می‌شوند.
چه آثاری در جایزه ادبی صادق هدایت شرکت داده می‌شوند؟
تنها شرط آثار ارسالی به این مسابقه همان نو بودن داستان و منتشر نشدن آن در جای دیگر است و این محدودیت تا زمان اعلام نتایج و انتخاب برگزیده‌ها برای انتشار در مجموعه آثار، پابرجاست. هر نویسنده می‌تواند یک اثر خود را که شامل شرایط اعلام‌شده است برای داوری بفرستد و نویسندگانی که اثری برای جایزه ادبی صادق هدایت می‌فرستند متعهدند که تا زمان تعیین نهایی آثار برگزیده و همچنین انتخاب داستان‌ها برای چاپ در مجموعه آثار برگزیده، اثر ارسالی را برای مجموعه و یا نشریه و مجله‌ای ارسال نکنند و به‌نوعی تا آن زمان حق اثر را برای این مسابقه محفوظ بدارند و اگر نویسنده‌ای خلاف این عمل کند اثرش از روند مسابقه و داوری حذف خواهد شد.
اسم مستعار ممنوع!
یکی از شرایط شرکت در جایزه ادبی صادق هدایت حضور افراد با نام حقیقی‌شان است و دبیرخانه این مسابقه آثار با اسم مستعار را نمی‌پذیرد. همین شرط بین هواداران و منتقدان دو عکس‌العمل مختلف را برانگیخته است که گروهی معتقدند این اصل به جدی‌تر بودن و نیز شناسایی نویسندگان کمک می‌کند و از دیگر سو نوعی وجهه و تشخص نیز به همراه دارد. منتقدان این امر بر این باورند که استفاده از اسم مستعار امری عادی در بین نویسندگان است و چه بسیار نویسندگانی که در جایگاه‌های مختلف با اسامی مستعار نوشته‌اند و ازقضا در تعریف آن شخصیت استعاری بسیار موفق عمل کرده‌اند و حتی گاه با آن اسم معروف‌تر و شناخته‌شده‌تر هم بوده‌اند. این افراد معتقدند که این شرط افراد را محدود می‌کند و نوعی بازدارندگی نیز با خود به همراه می‌آورد. درهرصورت اما نظر قطعی برگزارکنندگان بر حقیقی بودن افراد و نام‌هاست.
به اثر برگزیده چه هدیه‌ای تعلق می‌گیرد؟
هرساله نویسندگان بسیاری از سراسر جهان در این رقابت شرکت می‌کنند و اثری از خود را به داوری می‌فرستند. آنچه به برگزیدگان مختلف اهدا می‌شود تندیس صادق هدایت و لوح تقدیر است. تندیس به اثر برگزیده و لوح به سه اثر دیگر که به‌صورت مشترک در رده دوم قرارگرفته‌اند، اهدا می‌شود. می‌توان گفت در جایزه ادبی صادق هدایت تمرکز بر ارزش معنوی جایزه‌ها است. جهانگیر هدایت، نویسنده و پژوهشگر ادبی در جایی گفته است که کنار گذاشتن مسائل مالی از جایزه هدایت عامل موفقیت این جایزه به ادبی مستقل بوده است. او معتقد است که تندیس صادق هدایت و لوحی که به‌عنوان جایزه به برگزیدگان اهدا می‌شود آنان را ادبیات فارسی متعهد می‌کند.
پیشنهاد می‌کنیم یادداشت «چرا باید آثار صادق هدایت را بخوانیم؟» را هم مطالعه کنید.
قواعد جایزه ادبی صادق هدایت
از قواعدی که در برگزاری این مسابقه رعایت می‌شود اعلام نام داوران پس از معرفی برگزیدگان است؛ روندی خلاف روال بسیاری از رقابت‌ها که ازنظر خیلی از منتقدان رفتاری کاملا حرفه‌ای به شمار آمده است. این روند اتفاقی است که گاه در رقابت‌هایی که در سایر حوزه‌ها برگزار می‌شود نیز به چشم می‌خورد. البته نام صادق هدایت و نیز برگزارکننده اصلی این مسابقه گاه رنگ‌وبویی مشخص به داستان‌های ارسالی می‌دهد چنانچه در آماری که از آثار رسیده منتشر می‌شود گاه می‌بینیم که وجهه‌هایی که در نوشته‌های خود صادق هدایت پررنگ بوده‌اند در این آثار نیز مشخص‌ترند. گویی نویسندگان تحت تاثیر نام جایزه ادبی صادق هدایت داستان‌های خود را با در نظر داشتن این رنگ‌وبو و کاملا هدایت‌شده نوشته‌اند.
جایزه ادبی صادق هدایت یک مسابقه ادبی خصوصی است. این برنامه گاه برای در اختیار داشتن مکانی برای برگزاری مراسم اختتامیه و اهدای جوایز با مشکل روبه‌رو بوده تا جایی که در برخی موارد این اتفاق در خانه شخصی جهانگیر هدایت سامان داده‌شده است. البته همیشه هم اینطور نبوده و در برخی دوره‌ها نه‌تنها فضایی درخور در اختیار برگزارکنندگان بوده که گاه حتی چهره‌های ادب و هنر نیز مراسم پایانی حضورداشته‌اند، در آغاز مراسم سخنانی ایراد کرده و یا اهدای جوایز را برعهده‌گرفته‌اند. به‌عنوان مثال جوایز دوره هفتم را سیمین دانشور به برگزیدگان اهدا کرده است.
اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید
کلام آخر
معرفی این رویداد از آنجایی برای ما اولویت پیدا کرد که از دیگر اهمیت‌های این جوایز ادبی می‌توان به انگیزه‌بخشی به نویسندگان اشاره کرد؛ نویسندگانی که هنوز در میدان نوشتن راه بسیار پیش رو دارند و یا آنها که در میانه‌ی این مسیر پرفرازونشیب هستند. حضور نام‌های شناخته‌شده و نویسندگان نسبتا آشنا در میان برگزیدگان این جایزه نشانه‌ای از همین اتفاق است؛ حضور کسانی که خود وزنه‌هایی در ادبیات فارسی هستند و آنهایی که چندان نام‌آشنا نیستند در کنار هم در این میدان رقابت بیانگر همین مسئله است که آنها اینجا را محکی بر توانایی خود و قوت اثرشان می‌دانند و با آزمودن خویش در این معرکه تلاش دارند تا در دنیای ادبیات سری بالا کنند.
اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید
بنوشه فرهت
