عمو نوروز
نویسنده: م آزاد
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
وقتی به ۱۵ اسفند نزدیک میشویم، کم کم شهر رنگ و بوی بهار به خود میگیرد. برای هر کدام از ما بهار و عید نوروز همراه با خاطرهها و تجربههای شیرینی است. از دید و بازدید و سفر گرفته تا چیدن سفره هفت سین و پختن غذاها و شیرینیهای مختلف. در این یادداشت به بهانه آغاز بهار و ایام عید نوروز تصمیم گرفتیم از زاویههای مختلف به نوروز نگاه کنیم.
عید نوروز به زمانی پیش از پیدایش اسلام و ورود آن به سرزمین خاورمیانه بر میگردد. با اینکه در آن زمان دین رسمی سرزمین ایران زرتشتی بوده، اما نمیتوان به طور قطع گفت که نوروز یک آیین مذهبی ویژه زرتشتیان است. در دیکشنری بریتانیکا آمده که نوروز یک مناسبت غیر دینی است، اگر چه از زرتشتیان تاثیراتی پذیرفته. علاوه بر ایران، عراق، هند، افغانستان و بعضی از کشورهای آسیای میانه نوروز را جشن میگیرند.
آداب و رسوم مختلف و متنوعی در زمینه نوروز وجود دارد. اما چند عادت میان همه ی کسانی که میخواهند نوروز را جشن بگیرند، مشترک است. چیدن سفره هفت سین، روشن کردن آتش، شعرخوانی و ورزشهای سنتی از جمله مراسمهای سنتی است که در میان مردم کشورهای مختلف در زمان نوروز رواج داشته.
اسطوره سیاوش نمادی از باورهای خاص فرهنگ کشاورزی جوامع آسیایی درباره خزان و بهار، خشکسالی و باران و زندگی گیاه است. قدمت آیین سوگ سیاوش در نوروز نشانگر عمق باور توده مردم و اهمیت این اسطوره نزد ساکنان کشاورز آسیای میانه است. این مراسم یکی از مراسمهای فراموش شده در نوروز است که حتی این روزها نام و نشانش هم کمرنگ شده است. اما ماجرای سیاوش چه بود؟ سیاوش فرزند کاووس پادشاه ایران بود. کاووس شاه سیاوش را در کودکی به رستم سپرد تا آیین آزادگی را به او یاد دهد. زمانی که سیاوش بزرگتر میشود، سودابه همسر کاووس شاه شیفته سیاوش میشود. سیاوش دست رد به عشق سودابه میزند و سودابه هم به او تهمتی ناروا میزند. بعد از ماجراهایی مانند در آتش انداختن سیاوش در آتش و بالا گرفتن آتش جنگ میان ایران و توران و… سیاوش نزد افراسیاب پادشاه توران میرود و آنجا ماندگار میشود. افراسیاب سیاوش را داماد خود میکند. اما با توطئه گرسیوز، میانهی سیاوش و افراسیاب به هم میخورد و افراسیاب سیاوش را از بین میبرد. از قطرههای خون سیاوش بر زمین گیاهی به نام «پر سیاوشان» میروید و همین موضوع نماد زایش و رویندگی میشود. پر سیاوشان گیاهی است که هر چقدر آن را ببرند باز میروید و جان تازه می گیرد و این نماد زندگی پس از مرگ و باقی ماندن نیکی و خوبی است.
گیاهی برآمد همان گه ز خون
بدانجا که طشت شد سرنگون
در میان کردها اما نوروز یادآور قیام پیروزمندانه کاوه آهنگر علیه ضحاک ماردوش است. ماجرا از این قرار است که ۴هزار سال قبل از میلاد کیومرث از نژاد کرد به نبرد اهریمن پرداخت و در کوهستان رواندز با اهریمن جنگید و بر او پیروز شد. به نشانهی پیروزی بر بلندای کوه آتشی برافروخت. آن زمان تقریبا ۹ روز به وقت نوروز کنونی یعنی آغاز بهار باقی مانده بود. برای همین کیومرث دستور داد ۹ روز با برافروختن آتش این پیروزی را سپاهیان جشن بگیرند.
اما ۴۰۰ سال پس از کیومرث، ضحاک با سپاهش از اورشلیم به کوردستان روی آورد و آن را اشغال کرد و مردم را به پرستش ۲ مار روی دوشت وادار کرد. کاوه آهنگر که از شدت جور و ظلم ضحاک بر مردم به ستوه آمده بود، به مبارزه برخاست. سپیدهدم جشن نوروز توانستند ضحاک را از بین ببرند و فریدون پسر آبتین را پادشاه خود کردند. از شادی پیروزیشان تا ۲۰ روز در همه جا آتش برافروختند. در نهایت باید گفت که نوروز که از زمان کیومرث محبوبیت پیدا کرده بود، با این قیام نقش بیشتری پیدا کرد و برای همیشه میان کردها به عنوان نماد پیروزی بر اهریمن و ظلم است. به خصوص کردهای عراق در روز ابتدایی نوروز آتشی روشن میکنند و این ایام را جشن میگیرند.
فارغ از بسیاری از فیلمها و سریالهای تلویزیونی مناسبتی، کارگردانهای بزرگی از نوروز در فیلمهایشان استفاده کردهاند. در این قسمت ۳ فیلم سینمایی معروف که در آن نوروز نقش داشته، معرفی میکنیم. اگر شما هم فیلمی را سراغ دارید که به حال و هوای عید نوروز نزدیک باشد، در قسمت دیدگاهها بنویسید.
داستان بادکنک سفید به کارگردانی جعفر پناهی و نویسندگی عباس کیارستمی، دقیقا یک ساعت و نیم قبل از لحظه تحویل سال نو آغاز میشود. راضیه برای خرید ماهی سفره هفت سین از مادرش یک اسکناس پانصد تومانی میگیرد، اما آن را گم میکند. راضیه برای پیدا کردن اسکناس تلاش میکند و در این راه اتفاقهای جالبی برایش میافتد. راضیه در نهایت به کمک یک پسرک بادکنک فروش اسکناسش را پیدا میکند و میرود ماهی میخرد. اما پسرکی که بادکنک سفیدی روی چوبش باقی مانده، کسی را ندارد که موقع سال تحویل کنارش باشد. این فیلم جوایز بسیاری از جشنواره فیلم کن برده است.
نزدیک عید است و پدر برای دخترش کفش جدیدی خریده. اما علی کفشهای خواهرش را گم میکند. از آنجایی که زهرا کفش دیگری ندارد که بپوشد و پدر هم دیگر نمیتواند کفشی بخرد، قرار میگذارند که هرروز صبحها زهرا کفش علی را بوشد و ظهر بعد از تمام شدن مدرسه علی کفشهایش را از زهرا بگیرد. تا اینکه علی در مسابقه دو مدرسه شرکت میکند به این امید که سوم شود و یک جفت کفش برنده شود.
در آخرین صحنه فیلم، ماهیهای قرمز کوچک به پاهای علی بوسه میزنند….
ایم فیلم به کارگردانی اصغر فرهادی، ماجرای زن جوانی است که چند روز مانده به مراسم عقدش و برای کمک به انجام کارهای خانه به خانهای در شمال تهران میرود. خانهای که به تازگی رنگ و نقاشی شده و حسابی به هم ریخته است و از طرفی همان شب قرار است برای عید و شاید هم همیشه به دبی بروند. خانمِ خانه به همسرش مشکوک است و مدام پرخاشگری میکند.
همهی ماجرای این فیلم در روز چهارشنبهسوری میگذرد از ابتدا صدای ترقه و آتش بازی میشنویم و جایی که دعوا بالا میگیرد صدای ترقهها هم بیشتر و بیشتر میشود.
عمو نوروز
نویسنده: م آزاد
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
بر عکس کریسمس که در کتابهای بسیاری جای خودش را باز کرده (کتابهایی مانند سرود کریسمس، دختر کبریتفروش و …) اما نوروز کمتر به ادبیات داستانی ایرانی راه پیدا کرده است. با این حال کتابی ارزشمند برای کودکان وجود دارد که خواندنش در ایام نوروز خالی از لطف نیست. این کتاب با تصویرگری فرشید مثقالی ماجرای عمو نوروز را روایت میکند. این کتاب بیشتر برای بچههای ۷ تا ۹ سال مناسب است.
نوروزنامه؛ اثر منثور حکیم عمر خیام
نویسنده: عمر خیام
طاقچه
و کتاب دیگری که در این روزها خواندنش میتواند برای همه ما جالب باشد، کتاب نوروزنامه است. این کتاب منتسب به حکیم عمر خیام است و در آن درباره پیدایش نوروز و آداب آن نوشته شده است. البته در صحت و سقم این کتاب حرفهای بسیاری وجود دارد. اما مجتبی مینوی تایید کرده که این کتاب به احتمال زیاد برای خیام است و مطالب آن نسبتا صحیح است.
دانلود کتاب از اپلیکیشن طاقچه