قسمت ۸ پادکست کتابگرد؛ از پژوهشگر شهری تا کارگاه داستان‌نویسی با کاوه فولادی ‌نسب

سعدی را به دلیل زبان خاص و تسلطش بر تعبیرات و کلمات استاد سخن می‌دانند. سعدی حدودا بین سال‌های ۶۰۰ تا ۶۱۵ هجری قمری به دنیا آمد. در جوانی به مدرسهٔ نظامیهٔ بغداد رفت و به تحصیل ادب و تفسیر و فقه و کلام و حکمت پرداخت. سپس به شام و مراکش و حبشه و حجاز سفر کرد و پس از بازگشت به شیراز، به تألیف شاهکارهای خود دست پیدا کرد. سعدی در سال ۶۵۵ سعدی‌نامه یا بوستان را به نظم درآورد و در سال بعد ۶۵۶ گلستان را تألیف کرد. علاوه بر اینها قصاید، غزلیات، قطعات، ترجیع بند، رباعیات و مقالات و قصاید عربی نیز دارد کتاب حاضر که یک توضیح و یک مقدمه و چهار بخش دارد. بخش اول گفتاری درباره غزل سعدی، بخش دوم متن غزل‌ها، بخش سوم شرح نسخه بدل‌ها و بخش چهارم فهرست الفبایی غزل‌ها براساس قافیه با اشاره به شماره غزل.

مرسو که مرتکب قتل شده، در سلول خود منتظر زمان اعدام است. ماجرا در دهه ۳۰ و در الجزایر می‌گذرد و دو قسمت دارد. در بخش اول، مرسو با گرفتن مرخصی در مراسم تدفین مادرش شرکت می‌کند در حالی که هیچ تأثر و احساسی ندارد. این بخش با ترسیم روزهای پس از مرگ مادر و بیان ماجرای قتل می‌گذرد. در بخش دوم ما به فضای زندان بازمی‌گردیم تا ادامه کار مرسو را در آنجا دنبال کنیم. در این بخش او بیشتر از خودش و احساساتش حرف می‌زند و همزمان روند پرونده او را دنبال می‌کنیم. مرسوی رمان آلبرکامو، انسانی بدون اراده به پیشرفت در زندگی است. او برای برقراری رابطه احساسی با دیگران تلاش نمی‌کند و در بی‌تفاوتی خود و پیامدهای آن زندگی‌اش را سپری می‌کند و از این که روزهایش را بدون تغییری در عادتهایش می‌گذراند خوشنود است.

رمان در جستجوی زمان ازدست رفته اثر مارسل پروست در ۷ جلد نوشته شده که هر کدام نامی مستقل دارند. پروست این رمان را در دوران بیماری و تنهایی‌اش، بین سال‌های ۱۹۰۸- ۱۹۰۹ تا ۱۹۲۲ میلادی نوشته و میان سال‌های ۱۹۱۳ تا ۱۹۲۷ میلادی منتشر کرده‌است. مارسل پروست در این اثر یک داستان واحد نمی‌گوید بلکه در تنهایی و دوران بیماری‌اش، عمق گذشته از دست رفته خود را جستجو می‌کند. شگفت‌انگیزی اثر در آن است که از هرکجا این داستان را شروع کنید ان را درخواهید یافت. چرا که این اثر یک داستان معمول کلاسیک با شروع و پایان مشخص نیست بلکه مجموعه‌ای از شخصیت‌ها و حوادث و داستان‌ها است که نویسنده از ورای آن، یک تحلیلِ عمیقِ ادبی، هنری، فلسفی و اجتماعیِ از جامعه‎ی اواخر قرن نوزدهم فرانسه به دست می‌دهد.

ماجراهای کتاب در بند محکومین زندان لاکان رشت اتفاق می‌افتد. راوی مرد معتادی است به اسم زاپاتا که خوب می‌تواند اَدای آدم‌ها را دربیاورد و فیلم بقیه را بگیرد. داستان از جایی شروع می‌شود که دختری را می‌ندازند در بند محکومین مردان. کیهان خانجانی برای تعریفِ این ماجرا از تکنیک جالبی استفاده کرده و هر بار که زاپاتا اسم کسی را می‌آور، حکایتِ آن شخص را در فصل بعدی کتاب می‌خوانیم. در واقع داستان اصلی در کنار داستانِ آدم‌های بند روایت می‌شود.

در این کتاب مارتین پوکنر با آوردن نمونه‌های تاریخی نشان می‌دهد که چطور ادبیات روی تاریخ تاثیر می‌گذارد و چطور رویدادهای تاریخی روی ادبیات اثر می‌گذارند. از متن‌های اولیه مثل ایلیاد و ادیسه و گیلگمش شروع می‌کند و اسمشان را می‌گذارد متن‌های بنیادی. داستانِ هر کدام از این‌ متن‌ها را می‌گوید و اینکه چه تاثیری روی آدم‌های مهمی مثل اسکندر و هانیبال گذاشته‌اند. بعد می‌رود سراغ متن‌های مقدس و در ادامه داستان تاثیر چاپ بر ادبیات را می‌گوید. ادبیات را در چین و ژاپن دنبال می‌کند و می‌رود سراغ متن‌های بنیادین آفریقا و آمریکای لاتین. در انتهای کتاب هم نگاهی به کتاب هری‌پاتر می‌اندزد و از تاثیر اینترنت بر ادبیات می‌گوید.

حوالی مجله‌ای است که از فضای زندگی آدم‌ها حرف می‌زند. فضایی که زنده است و با آدم‌ها ساخته می‌شود. فضایی که روی ما تاثیر می‌گذارد و از ما تاثیر می‌‌گیرد. مجله‌ای دربارۀ آدم‌ها و محیط اطرافشان. در هر شماره از این مجله، یک فضا محوریت دارد و تمام محتواها، حولِ همان عنصر فضایی تولید می‌شود. در توضیحات خودِ مجله شماره‌ هفتمش را این‌طور توصیف کرده: «در مواجهه با فضاهایی که اساساً هویتشان را از غیاب آدم‌ها و از فقدانِ زندگی می‌گیرند چه باید کرد؟ وقتی آدم‌هایِ این فضاها گذاشته‌اند و رفته‌اند، وقتی ناچار شده‌اند داروندارشان را رها کنند و بگریزند، وقتی خمپاره‌های جنگ بی‌خبر فرود آمده وسط خانه‌هایشان، وقتی زلزله‌ای مهیب همۀ دیوارها را لرزانده و زمینِ زیر پای ساکنانش را نامطمئن کرده، حالا دست به دامن چه می‌شویم؟ این کالبُدها را چه‌طور می‌فهمیم و روایت می‌کنیم؟»