شوهر آهو خانم
نویسنده: علی‌محمد افغانی
انتشارات نگاه
با علی محمد افغانی بیشتر آشنا شویم
5,404 بازدید
علی محمد افغانی از آن دسته نویسندگانی است که شاید ما نام خود او را خیلی نشنیده باشیم و اما بی‌شک نام اثری از او را بارها و بارها شنیده‌ایم: «شوهر آهو خانم». داستانی که از آن به‌عنوان نخستین رمان واقعی زبان فارسی یاد می‌شود. این رمان در زمان خود و حتی بعدها با استقبال خوانندگان مواجه شد. کتاب ماحصل دوران زندان نویسنده است. زمانی که او اوقات خود را با نوشتن پر می‌کرد. هرچند که این کار هم چندان آسان نبود و در دوره محکومیت نیز محدودیت‌هایی برای نوشتن وجود داشت و نوشته‌های او دائم بررسی و جستجو می‌شدند اما او با درنهایت با ترفندهایی کارش را پیش برد.
می‌خواست پزشک شود اما…
افغانی می‌خواست پزشک شود. او به تهران آمد تا درس پزشکی بخواند اما دست سرنوشت او را به مدرسه افسری کشاند. از فارغ‌التحصیلان ممتاز بود و بنابراین پس از اتمام دوره به آمریکا اعزام شد. او مدتی را در خارج از کشور به سر برد و به‌محض بازگشت در سال ۱۳۳۳ دستگیر و روانه زندان شد. علت دستگیری او فعالیت‌های سیاسی‌اش بود. قرار بود اعدام شود که با حکم تخفیفی که شاملش شده بود به حبس ابد محکوم و البته پس از مدتی آزاد شد. زندان و اسارت نویسنده درون او را فعال ساخت و آنجا بود که «شوهر آهو خانم» خلق شد.
«شوهر آهو خانم» را کسی منتشر نمی‌کرد!
شوهر آهو خانم
او پس از رهایی تصمیم به چاپ کتابش گرفت. ناشناس بود و حجم کتابی که پیش رو داشت زیاد، همین دو عامل سبب شده بود تا ناشران خطر نکنند و انتشار آن را بر عهده نگیرند و این شد که افغانی نخستین کتابش را در سال ۱۳۴۰ و با هزینه شخصی به چاپ رسانید. افغانی در این کتاب خود به روایت داستان زندگی زنانی از اقشار فرودست پرداخته است. داستان چنان گیرا بود که بارها و بارها پیش و پس از انقلاب تجدید چاپ شد و حتی بن‌مایه خلق فیلم‌نامه‌ای با همین عنوان نیز قرار گرفت. استقبال از کتاب آنچنان بود که ناشران را بر آن داشت که توزیع کتاب متقبل شوند.
مجله بخارا در سلسله نشست‌های «عصر پنجشنبه» خود در تاریخ ۲۹ام فروردین‌ماه ۱۳۸۸ گفتگویی حضوری با علی‌محمد افغانی داشته است. او آنجا در پاسخ به این سوال که چطور نویسنده شده گفته که «همواره دو دسته وارد حوزه ادبیات می‌شوند. یکی هست که ذوق و استعدادش را دارد ولی تجربه خاصی ندارد و دیگری که تجربیات مختلف در زمان‌ها و مقاطع مختلف بر زندگی‌اش تاثیرگذار بوده است. من در زمره گروه دوم بودم و کتاب‌ها چنین تاثیری را بر من نهاده‌اند و این ندای درونی همواره با من بود».
کتاب‌های تاثیرگذار بر علی محمد افغانی
او همچنین از کتاب‌های صادق هدایت به‌عنوان آثاری که او را جذب کرده‌اند نام برده و نیز آثار چوبک و جمال‌زاده را نیز جذاب توصیف کرده است. او همچنین در نام بردن از کتاب‌های خارجی نیز به آثاری چون «خوشه‌های خشم» و «جاده‌های تنباکو» اشاره می‌کند و دلیل جذابیت آنها را شرح و بیان مشکلات طبقاتی جامعه می‌داند و ازقضا این همان امری است که در نوشته‌های خود او نیز به چشم می‌آید.
دریابندری، سیروس پرهام و محمدعلی اسلامی ندوشن از او می‌گویند:
نقل است که «نجف دریابندری» که افغانی را هم قبل از زندان و هم بعدازآن می‌شناخته است در مطبوعات همان زمان و در باب کتاب «شوهر آهو خانم» چنین نوشته که «این داستان زندگی مردم عادی اجتماع ما تراژدی عمیقی پدیدآورنده و صحنه‌هایی را پرداخته که انسان را به یاد آثار «انوره دو بالزاک» و «لئون تولستوی» می‌اندازد».
بسیاری دیگر نیز در نقل‌های خودمانی و یا در جمع‌های ادبی به این کتاب پرداخته و یا در یادداشت‌های خود در توصیف آن چیزهایی نوشته‌اند. چنان‌که «سیروس پرهام» نیز در مجله راهنمای کتاب که یکی از ارزنده‌ترین مجلات زمان خود بود نوشته «بی‌هیچ گمان بزرگ‌ترین رمان زبان فارسی خلق‌شده و تواناترین داستان‌نویس ایرانی، درست همان زمان که انتظارش می‌رفت پا به میدان نهاده است» و یا «محمدعلی اسلامی ندوشن» در مجله یغما چنین نوشته که «انتشار شوهر آهو خانم نشان داد که به‌رغم سمومی که در هوا پراکنده است، هنوز ایران می‌تواند درست در لحظه‌ای که انتظار می‌رود شگفتی‌هایی از آستین بیرون آورد».
ویژگی‌های نوشته‌های علی محمد افغانی
شاید بتوان وصف‌های دقیق و با جزئیات از فضا و آدم‌ها را ازجمله دلایل اقبال به نوشته‌های افغانی دانست. برای او تمامی این جزئیات اهمیت داشت حتی اگر وصف شمایل دورترین شخصیت به آن ماجرا بود. در تیپ‌سازی شخصیت‌ها از محیط اطراف و افرادی که با آنها سروکار داشت و یا در جامعه می‌دید ایده می‌گرفت و این یکی از دلایلی بود که شخصیت‌هایی که او می‌پروراند بسیار باورپذیر و حتی یکی از خود ما به نظر برسند.
توصیف‌های او از اوضاع سیاسی و اجتماعی بستری که داستان در آن رخ می‌دهد کمک می‌کند تا ذهنیتی جامع از شرایط در ذهن خواننده نقش ببندد و در همین حین او انتقادش از اوضاع را نیز در متن داستان بیان می‌کند. افغانی در به‌کارگیری اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های عامیانه مهارت داشت. او در کنار اینکه ادیبانه می‌نوشت به‌خوبی از این ویژگی کلام عامه استفاده کرده و نوشتار خود را دل‌نشین ارائه می‌داد. نقل است که توجه این نویسنده به زبان عامه و نثر فارسی سبب شده بود تا «بزرگ علوی» نویسنده شناخته‌شده درباره‌اش بگوید «افغانی پس از محمدعلی جمال‌زاده و صادق هدایت سهم به سزایی در غنی ساختن نثر فارسی دارد». برخی از منتقدان طولانی شدن جملات را از ویژگی‌های منفی آثار او دانسته‌اند. اتفاقی که باعث می‌شود سررشته اثر و اتفاق از دست خواننده بیرون شود و اتصال میان ماجراها به‌سختی برقرار بماند.
آثار علی محمد افغانی
همسفرها
همسفرها
نویسنده: علی‌محمد افغانی
انتشارات نگاه
از آثار او می‌توان به «شادکامان دره قره‌سوء»، «بوته‌زار»، «محکوم به اعدام»، «دکتر بکتاش»، «همسفرها»، «دختردایی پروین»، «صوفی صحنه، دزد کنگاور»، «سیندخت»، «بافته‌های رنج»، «دنیای پدران و فرزندان»، «حاج‌الله باشی» و «خداحافظ دخترم» و «شلغم میوه بهشته» اشاره کرد که از این میان از میان می‌توانید «شلغم میوه بهشته»، «شادکامان دره قره‌سوء»، «بافته‌های رنج»، «سیندخت» و «شوهر آهو خانم» را از طاقچه دریافت کنید. در بخش کتاب‌های صوتی طاقچه نیز علاوه بر «شوهر آهو خانم» و «شلغم میوه بهشته» که با صدای «پیمان قریب‌پناه» موجود است، می‌توانید نسخه‌ای از «همسفرها» را با صدای «میلاد تمدن» بشنوید.
5,404 بازدید
بنوشه فرهت
اشتراک
ورود
7 دیدگاه ها
قدیمی ترین
