نکاتی درباره آموزش مسائل جنسی و رابطه جنسی

نکاتی درباره مسائل جنسی همه باید بدانند

پریا نقی‌زاده

77,589 بازدید

امر جنسی (Sexuality) مؤلفه‌ای مهم در رشد آدمی محسوب می‌شود که می‌تواند بر سلامت روان و جسم تأثیر بگذارد. مسائل جنسی شامل مفاهیم زیر است: توانایی جسمانی برای انجام رفتارهای جنسی خاص، ارزش‌های روانی-اجتماعی، هنجارها، نگرش‌ها، آموزش‌های دریافت شده از سمت جامعه و درک فرد از جنسیت خود و دیگران.

‌

آموزش جنسی برای زوج‌های جوان

نویسنده: علی فتحی‌لقمان

انتشارات آوند اندیشه

اطلاعات بیشتر و خرید

صحبت از مسائل جنسی و سؤال پرسیدن در مورد آن برای بسیاری از افراد جامعۀ ما با خجالت و شرم همراه است. آموزش رسمی در مورد آن وجود ندارد. خانواده‌ها نیز اقدام به آموزش فعال نمی‌کنند، شاید به دلیل آنکه خودشان آگاه نیستند یا از حرف زدن در مورد آن خجالت می‌کشند یا حرف زدن از آن را صلاح نمی‌دانند. به این ترتیب، مسائل جنسی تبدیل به اموری رازآلود و ممنوعه می‌شود که احتمال افسانه‌سازی در مورد آنها و به دنبال آن خطر آسیب جسمی یا روانی بالا می‌رود.

‌‌

توت فرنگی

نویسنده: مجتبی طالبی

انتشارات نوایش

اطلاعات بیشتر و خرید

در ادامۀ این متن سعی می‌کنیم با نگاهی علمی به برخی از موضوعات مهم در آموزش مسائل جنسی و حفظ سلامت جنسی بپردازیم: بیماری‌های آمیزشی، روش‌های ضدبارداری، رضایت یا توافق و مشکلات جنسی.

برای مطالعۀ کتاب در حوزۀ آموزش مسائل جنسی می‌توانید کتاب‌های زیر را بخوانید: «توت فرنگی: آموزش جامع مسائل جنسی ویژه زوج‌های جوان» و « آموزش جنسی برای زوج‌های جوان».

‌

عفونت‌ها یا بیماری‌های آمیزشی

عفونت آمیزشی چیست؟

برخی عفونت‌ها از طریق رابطه جنسی واژینال، معقدی و دهانیِ غیرایمن، از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. به این عفونت‌ها در اصطلاح علمی Sexually transmitted infection (STIs) یا همان عفونت آمیزشی گفته می‌شود.

رابطه جنسی ایمن مستلزم استفاده از کاندوم به شکل صحیح در هر بار رابطه است. عدم استفاده از کاندوم به معنای احتمال بیشتر ابتلا به چنین عفونت‌هایی است.

چنین تفکری اشتباه است که بگویید چون شریک جنسی متعددی ندارم، از این عفونت‌ها در امان هستم.

STI باکتریایی شامل کلامیدیا، سوزاک و سیفلیس است. موارد ویروسی شامل HIV، هرپس تناسلی، زگیل تناسلی و هپاتیت B است. تریکومونا ناشی از نوعی انگل است.

عوامل بیماری‌زا در STI در مایع منی، خون، ترشحات واژینال و گاهی بزاق وجود دارند. بیشتر این ارگانیسم‌ها از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی منتقل می‌شوند اما برخی مانند عوامل ایجاد‌کنندۀ هرپس تناسلی و زگیل تناسلی ممکن است از طریق تماس پوستی منتقل شود. هپاتیت B از طریق استفادۀ مشترک از وسایل شخصی مانند مسواک یا تیغِ فرد مبتلا منتقل می‌شود. هرچند تریکومونا بیشتر از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود، باید گفت که از طریق تماس با اشیاء مرطوب یا نمناک مانند حوله، لباس یا صندلی توالت خیس نیز منتقل می‌شود.

پیشنهاد می‌کنیم یادداشت «ایدز چیست؟» را هم بخوانید.

چطور از خودم در برابر عفونت آمیزشی مراقبت کنم؟ در هر بار رابطۀ جنسی واژینال، معقدی یا دهانی از کاندوم استفاده کنید. از لوازم جنسی مشترک استفاده نکنید. به یاد داشته باشید که داروی ضدبارداری صرفاً از بارداری جلوگیری می‌کند نه از انتقال بیماری‌های آمیزشی.

نحوۀ صحیح استفاده از کاندوم:
در هر بار رابطۀ جنسی از کاندومی جدید استفاده کنید.
تاریخ انقضای کاندوم را چک کنید. اگر گذشته بود آن را استفاده نکنید.
هنگام بیرون آوردن کاندوم از بسته مراقب باشید ـ ناخن‌های تیز یا جواهرات ممکن است کاندوم را پاره کنند.
انتهای بستۀ کاندوم را به وسیلۀ شست و انگشت اشاره‌تان طوری نگه دارید که داخل آن هوا نماند. سپس آن را به روی آلت نعوظ پیدا کرده بگذارید و تا آخر به پایین بکشید.
اگر به درستی پایین نمی‌رود آن را برعکس گذاشته‌اید. در این صورت آن را دور بیاندازید و کاندوم جدیدی بردارید چرا که ممکن است ترشحات، اسپرم و باکتری‌ها با روی سطح خارجی کاندوم اول تماس پیدا کرده باشد.
لازم است که کاندوم را قبل از تماس آلت با محدودۀ ژنیتال یا معقد استفاده کنید.
پس از انزال، لازم است که قسمت پایینی کاندوم را با دست نگاه داشته و بعدبا احتیاط آلت خود را بیرون بکشید تا از بیرون ریختن مایع منی خودداری شود.

آیا عفونت آمیزشی قابل درمان است؟

بیشتر این عفونت‌ها قابل درمان هستند و بهتر است درمان آنها هرچه زودتر صورت بگیرد. برخی عفونت‌ها مانند HIV، زگیل تناسلی و هرپس/تبخال تناسلی هرگز از بدن بیرون نمی‌رود اما داروهایی برای کنترل و کاهش علایم آن وجود دارد. برخی از این عفونت‌ها و بیماری‌ها در صورتی که درمان نشوند، باعث ایجاد درد یا احساس ناخوشایند می‌شوند. همچنین در صورت عدم درمان سلامت و قدرت باروری را به خطر می‌اندازند. به علاوه قابل انتقال به دیگران هستند.

چطور بفهمم که بیماری/عفونت آمیزشی دارم یا نه؟

تمامی افراد مبتلا نشانه یا علامت مشخصی ندارند. گاهی هفته‌ها یا ماه‌ها طول می‌کشد تا پس از ابتلا، علایم خود را نشان دهند. در دوران نهفتگی علایم نیز این بیماری‌ها انتقال پیدا می‌کنند. برخی علایم این بیماری‌ها عبارت است از: ترشحات نامعمول از واژن یا آلت مردانه؛ درد یا سوزش هنگام ادرار؛ خارش، قرمزی، توده یا تاول در ناحیۀ ژنیتال یا معقد؛ درد و/یا خون‌ریزی هنگام رابطه جنسی؛ خون‌ریزی در فاصلۀ عادات ماهیانه (شامل زنانی که داروی ضدبارداری مصرف می‌کنند)؛ خون‌ریزی بعد از رابطه جنسی؛ درد در بیضه‌ها؛ درد در زیر شکم. برای بررسی دقیق‌تر می‌توانید به پزشک متخصص زنان یا اورولوژیست مراجعه کنید تا معاینات و آزمایش‌های لازم را بر روی شما انجام دهد.

پیشنهاد می‌کنیم یادداشت «چگونه در دوران کرونا رابطه عاشقانه‌مان را حفظ کنیم؟» را هم بخوانید.

جلوگیری از بارداری

جلوگیری از بارداری یکی از قسمت‌های مهمی است که در زمینه مسائل جنسی هر کسی باید درباره آن آگاهی داشته باشد. در این قسمت به روش‌های جلوگیری از بارداری می‌پردازیم.

کدام روش جلوگیری از بارداری برای من مناسب‌تر است؟

دسته‌اول: روش‌های هورمونی

قرص ضدبارداری ترکیبی

این قرص‌ها شامل دو هورمون استروژن و پروژسترون هستند. فاصلۀ ویزیت متخصص برای چک کردن داروها بستگی به شرایط پزشکی خاص شما نظیر فشار خون یا وزن‌تان دارد. بعد از توقف مصرف دارو، شروع دوبارۀ قاعدگی مدتی طول می‌کشد.

در یک نگاه:

عدم محافظت در برابر STIs
هورمونی
باید منظم به خاطر سپرده شود
عادات ماهانۀ منظم‌تر و سبک‌تر
۹۹% مؤثر در جلوگیری از بارداری در صورت استفاده درست و مرتب

[ninja_tables id=”5049″]

ایمپلنت ضدبارداری

ایمپلنت ضدبارداری، میله‌ای کوچک و منعطف است که زیر پوست بازو گذاشته می‌شود. کار آن رها ساختن پروژسترون در بدن است. تا سه سال کار می‌کند.

در یک نگاه:

عدم محافظت در برابر STIs
هورمونی
بدون نیاز به یادآوری
عادات ماهانه سبک‌تر یا قطع آن
بالای ۹۹% مؤثر در جلوگیری از بارداری

[ninja_tables id=”5051″]

آمپول ضدبارداری

این آمپول‌ها حاوی پروژسترون هستند. افرادی که در خطر پوکی استخوان هستند، بهتر است از روش‌های ضدبارداری دیگری استفاده کنند.

در یک نگاه:
عدم محافظت در برابر STIs
هورمونی
بدون نیاز به یادآوری
عادات ماهانه سبک‌تر یا قطع آن
بالای ۹۹% مؤثر در جلوگیری از بارداری در صورت استفاده درست

[ninja_tables id=”5052″]

چسب ضدبارداری

چسبی کوچک و نازک به ابعاد حدودی ۵ در ۵ سانتیمتر است. به پوست بدن چسبانده می‌شود و دو هورمون استروژن و پروژسترون در بدن آزاد می‌کند.

در یک نگاه:

عدم محافظت در برابر STIs
هورمونی
باید منظم به خاطر سپرده شود
عادات ماهانۀ منظم‌تر و سبک‌تر
بالای ۹۹% مؤثر در جلوگیری از بارداری در صورت استفاده درست

[ninja_tables id=”5053″]

حلقۀ واژینال ضدبارداری

حلقۀ پلاستیکی منعطف و بی‌رنگ است که در واژن قرار می‌گیرد. دو هورمون استروژن و پروژسترون داخل بدن رها می‌کند. عضلات واژن حلقه را در محل نگه می‌دارند. اگر به درستی جاگذاری نشود، ممکن است هنگام رابطۀ جنسی بیرون افتد. استفاده از تامپون یا کاپ قاعدگی، همزمان با حلقۀ واژینال بی‌خطر است.

در یک نگاه:

عدم محافظت در برابر STIs
هورمونی
باید منظم به خاطر سپرده شود
عادات ماهانۀ منظم‌تر و سبک‌تر
بالای ۹۹% مؤثر در جلوگیری از بارداری در صورت استفاده درست

[ninja_tables id=”5054″]

سیستم درون‌رحمی (IUS)

دستگاهی کوچک از جنس پلاستیک است که در رحم قرار می‌گیرد و هورمون پروژسترون رها می‌کند.

در یک نگاه:

عدم محافظت در برابر STIs
هورمونی
بدون نیاز به یادآوری
عادات ماهانۀ سنگین‌تر
بالای ۹۹% مؤثر در جلوگیری از بارداری

[ninja_tables id=”5055″]

قرص ضدبارداری پروژسترونی

تفاوت این قرص‌ها با قرص‌های ترکیبی این است که استروژن ندارند. اگر در طول ۲ ساعت بعد از مصرف قرص، استفراغ کنید، دارو جذب بدن‌تان نشده است. به محض اینکه حال‌تان بهتر شد باید قرص دیگری بخورید. زمان وعدۀ بعدی را تغییر ندهید.

در یک نگاه:

عدم محافظت در برابر STIs
هورمونی
باید منظم به خاطر سپرده شود
عادات ماهانۀ سبک‌تر یا قطع آن
۹۹% مؤثر در جلوگیری از بارداری در صورت استفاده درست و مرتب

[ninja_tables id=”5056″]

دسته دوم: روش‌های غیرهورمونی

کاندوم (خارجی/مردانه)

این روش مانع رسیدن اسپرم به تخمک می‌شود. این کاندوم‌ها بر روی آلت مردانۀ نعوظ کرده قرار می‌گیرند. جنس آنها از لاتکس بسیار نازک (لاستیک)، پلی‌اورتان (پلاستیک) یا پلی‌ایزوپرن است. بیشتر کاندوم‌ها روان‌کننده دارند. برخی افراد ترجیح می‌دهند خودشان نیز میزانی روان‌کننده اضافه کنند. در این صورت به نکته بسیار مهمی باید توجه کرد: در مورد کاندوم‌های از جنس لاتکس یا پلی‌ایزوپرن نباید روان‌کنندۀ روغنی از جمله روغن بدن، کرم یا لوسیون استفاده کرد چرا که باعث آسیب دیدن کاندوم یا بالا رفتن احتمال پاره شدن آن می‌شود.

برخی پمادها نیز باعث آسیب کاندوم‌های لاتکسی یا پلی‌ایزوپرنی می‌شوند. اگر از داروهای محدودۀ ژنیتال ـ مانند کرم، شیاف مهبلی یا شیاف معقدی ـ استفاده می‌کنید از پزشک خود در مورد تأثیر آن بر کاندوم بپرسید.

در مورد کاندوم‌هایی از جنس پلی‌اورتان می‌توان از هر نوع روان‌کننده‌ای استفاده کرد. جنس کاندوم‌ها روی بسته آنها نوشته شده است.

در یک نگاه:

محافظت در برابر STIs
غیرهورمونی
قبل از رابطۀ جنسی به خاطر سپرده شود
عدم تأثیر بر عادات ماهانه
۹۸% مؤثر در جلوگیری از بارداری در صورت استفاده درست

[ninja_tables id=”5057″]

کاندوم (داخلی/زنانه)

این روش مانع رسیدن اسپرم به تخمک می‌شود. این کاندوم‌ها داخل واژن زن قرار می‌گیرد. جنس آن از پلی‌اورتان یا پلیمر نیتریل (لاستیک مصنوعی) است. استفاده از روان‌کننده‌های مختلف در مورد کاندوم داخلی بلامانع است.

کاندوم‌ها را در جایی نگه دارید که در اثر حرارت، اجسام تیز، نور یا رطوبت خراب نشوند.

در یک نگاه:

محافظت در برابر STIs
غیرهورمونی
قبل از رابطۀ جنسی به خاطر سپرده شود
عدم تأثیر بر عادات ماهانه
۹۸% مؤثر در جلوگیری از بارداری در صورت استفاده درست

[ninja_tables id=”5058″]

دیافراگم و سرپوش

این روش مانع رسیدن اسپرم به تخمک می‌شود. دیافراگم و سرپوش داخل واژن قرار می‌گیرد و دهانۀ رحم را می‌پوشاند. برای تأثیرگذاری باید همراه با اسپرم‌کش استفاده شوند. اسپرم‌کش‌ها در قالب کرم یا ژل وجود دارند.

در یک نگاه:

عدم محافظت در برابر STIs
غیرهورمونی
قبل از رابطۀ جنسی به خاطر سپرده شود
عدم تأثیر بر عادات ماهانه
۹۲-۹۶% مؤثر در جلوگیری از بارداری در صورت استفاده درست و استفاده از اسپرم‌کش

[ninja_tables id=”5059″]

دسته سوم: روش‌های مبتنی بر آگاهی از دوران باروری

این روش شامل آگاهی از نشانه‌ها و علایم باروری در طول چرخۀ قاعدگی است. بدین ترتیب می‌توانید برای بارداری برنامه‌ریزی یا از آن اجتناب کنید. شاخص‌های بارداری اصلی شامل دمای بدن، ترشحات رحمی و طول دورۀ چرخۀ قاعدگی شما است.

زمان بارداری حدود ۸ تا ۹ روز است. تخمک می‌تواند تا ۲۴ ساعت زنده بماند. همچنین در طول تخمک‌گذاری معمولاً بیشتر از یک تخمک آزاد می‌شود (در طول ۲۴ ساعت بعد از رها شدن اولین تخمک). از طرفی اسپرم تا ۷ روز در بدن زن زنده می‌ماند. به عبارتی اگر تا ۷ روز قبل از تخمک‌گذاری رابطه جنسی داشته باشید، احتمال بارداری شما وجود دارد.

در یک نگاه:

عدم محافظت در برابر STIs
غیرهورمونی
نیاز به یادآوری منظم
عدم تأثیر بر عادات ماهانه
تا ۹۹% مؤثر در جلوگیری از بارداری بسته به روش مورد استفاده

[ninja_tables id=”5060″]

دستگاه درون‌رحمی (IUD)

دستگاهی کوچک از جنس پلاستیک و مس است که در رحم قرار می‌گیرد. بر اساس نوع می‌تواند ۵ یا ۱۰ سال از بارداری جلوگیری ‌کند.

در یک نگاه:

عدم محافظت در برابر STIs
غیرهورمونی
بدون نیاز به یادآوری
عادات ماهانۀ سنگین‌تر
۹۹% مؤثر در جلوگیری از بارداری

[ninja_tables id=”5061″]

عقیم‌سازی

نام این روش در مردان، وازکتومی و در زنان، بستن لوله‌ها است. این روشی دائمی برای جلوگیری از بارداری است.

در یک نگاه:

عدم محافظت در برابر STIs
غیرهورمونی
بدون نیاز به یادآوری منظم
عدم تأثیر بر عادات ماهانه
بالای ۹۹% مؤثر در جلوگیری از بارداری

[ninja_tables id=”5062″]

چه وقت استفاده از کاندوم موجب بارداری یا انتقال بیماری‌های آمیزشی می‌شود؟

تماس آلت مردانه در ناحیۀ واژن قبل از پوشیدن کاندوم (مایع پیش‌منی که قبل از انزال ترشح می‌شود ممکن است حاوی اسپرم باشد)
پاره شدن کاندوم
استفاده از سایز نامناسب
عدم استفادۀ صحیح از کاندوم (استفاده درست در کادر سبز بالا توضیح داده شده است)
درآمدن کاندوم در طول رابطه
آسیب دیدن کاندوم مثلا از طریق ناخن یا جواهرات
استفاده از روان‌کننده‌های روغنی (مثل لوسیون بدن) در مورد کاندوم‌هایی از جنس لاتکس یا پلی‌ایزوپرن
استفاده بیش از اندازه زیاد یا کم از مایع روان‌کننده (هنگام رابطۀ معقدی نیاز به روان‌کننده وجود دارد تا کاندوم پاره نشود، اما اساس آن باید آب باشد نه روغن)
قرارگیری آلت خارج از کاندوم داخلی در بدن زن

رضایت یا توافق

دیگر نکته مهم در زمینه مسائل جنسی بحث رضایت میان طرفین است. رضایت یعنی توافق برای انجام کاری یا اجازه دادن آن. رضایت جنسی یعنی توافق فعال برای شرکت در عملی جنسی. منظور از عمل جنسی، لمس، بوسیدن یا هر نوع رابطه جنسی اعم از دهانی، واژینال یا مقعدی است. «رضایت گرفتن از» و «رضایت دادن به» شریک جنسی‌تان قبل از شروع عمل جنسی به این معنی است که هر دو مطمئن شده‌اید که می‌خواهید فعالیتی جنسی داشته باشید و موافق انجام آن هستید. اگر بدون رضایت طرف مقابل دست به عمل جنسی بزنید به معنای آن است که به او تعرض یا تجاوز جنسی کرده‌اید.

برای آنکه مطمئن شوید شرط رضایت را رعایت کرده‌اید، سؤالات زیر را از خود بپرسید:

آیا هم شما و هم شریک‌تان موافق داشتن رابطۀ جنسی هستید؟
آیا هر دوی شما موافق تمامی اعمال انجام شده در طول رابطه جنسی‌تان هستید؟
اگر نخواهید عملی خاص را انجام دهید، می‌توانید بگویید «نه»؟ طرف مقابل‌تان چطور؟ آیا می‌تواند به شما بگوید «نه»؟

اگر مطمئن نیستید که طرف‌تان موافق کاری خاص هست یا نه، حتماً از او بپرسید. گاهی پیش می‌آید که پیش از شروع رابطه با آن موافق هستید، اما وقتی پیش می‌رود نظر و احساس شما تغییر می‌کند. به عبارتی، از رضایت دادن خود پشیمان می‌شود. فرقی ندارد در چه مرحله‌ای از رابطه جنسی هستید. باید بدانید که هیچ اشکالی ندارد اگر از رضایتی که داده‌اید پشیمان شوید. در این صورت، حتماً باید آن را اعلام کنید. مجبور نیستید کاری را که نمی‌خواهید انجام دهید، حتی اگر در وهلۀ اول با آن موافق بوده‌اید. اگر طرف مقابل‌تان رضایت خود را پس گرفت به آن احترام بگذارید و رابطه جنسی را بلافاصله قطع کنید. اصرار به طرف مقابل برای رضایت دادن به داشتن رابطه جنسی به معنای رضایت نیست.

اگر قبلاً برای رابطه جنسی رضایت داده‌اید به معنای آن نیست که برای تمامی دفعات بعدی رابطه با آن شخص رضایت داده‌اید. همچنین اگر نسبت به انجام عملی خاص در رابطه جنسی رضایت داده‌اید به معنای آن نیست که با هر نوع عملی در طول رابطه موافق هستید. اگر عملی خاص را دوست ندارید، می‌توانید بگویید «نه».

[ninja_tables id=”5063″]

به یاد داشته باشید زمانی که فردی تحت تأثیر مواد یا الکل باشد، به احتمال زیاد قادر به صحبت آگاهانه در مورد رضایت جنسی و به طور خاص رابطه جنسی ایمن نخواهد بود؛ برای مثال، ممکن است در مورد استفاده از کاندوم صحبت نکند. اگر شما یا شریک جنسی‌تان تحت تأثیر مواد یا الکل هستید، باید بدانید این امر چقدر روی تصمیم آگاهانه شما برای داشتن رابطه تأثیر می‌گذارد. اگر مطمئن نیستید، رابطه جنسی را شروع نکنید.

در صورتی که برخلاف رضایت و توافق شما، کسی با شما ارتباط جنسی برقرار کرد، این موضوع را با فردی که به او اعتماد دارید در میان بگذارید تا بتوانید احساسات منفی خود را در کنار او تحمل کنید. در صورتی که به چنین فردی در نزدیکی خود دسترسی ندارید، از یک متخصص حوزۀ سلامت روان کمک بگیرید یا با اورژانس اجتماعی به شماره ۱۲۳ تماس بگیرید.

مشکلات جنسی

برخی مشکلات وجود دارند که بر زندگی جنسی و کلیت مسائل جنسی شما تأثیر می‌گذارند. این مشکلات شامل موارد زیر است:

بی‌میلی جنسی
مشکل در رسیدن به نعوظ یا حفظ آن
انزال زودرس
درد هنگام رابطۀ جنسی یا مشکل در دخول
مشکل در تجربۀ ارگاسم

مشکلات و مسائل جنسی ممکن است علت جسمی یا روان‌شناختی یا هردو داشته باشند. بیماری، عفونت یا عوارض جانبی داروها از جمله موارد علل جسمی مشکلات جنسی هستند. علل روان‌شناختی ممکن است با مشکلات ارتباطی، تردید در مورد گرایش جنسی یا جنسیت خود یا تجارب جنسی گذشته در ارتباط باشند. خبر خوب این است که بسیاری از مسائل جنسی قابل درمان هستند. برای رفع آنها می‌توانید به پزشک متخصص زنان، اورولوژیست، روان‌پزشک یا روان‌شناس مراجعه کنید.

پریا نقی‌زاده یادداشت دیگری درباره اینکه « چگونه بهترین کتاب روانشناسی مناسب خودم را پیدا کنم؟» نوشته است. پیشنهاد می‌کنیم آن یادداشت را هم بخوانید.

پریا نقی‌زاده

کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

این یادداشت را پریا نقی‌زاده کارشناس ارشد روانشناسی بالینی نوشته است. پریا نقی‌زاده از سال ۹۳ حرفه‌ی روان‌درمانی را در زمینه‌ی بزرگسالان شروع کرده و از سال ۱۳۹۵ در زمینه‌ی کودکان فعالیت می‌کند.

77,589 بازدید

برچسب ها