گشتی در آثار مهدی یزدانی خرم ، نویسنده‌ای روشنفکر با موهای بلند و شلوارِ جین

بعضی از کتاب‌ها با اسم‌شان خواننده را به اشتباه می‌اندازند؛ «من منچستریونایتد را دوست دارم» از این نوع کتاب‌هاست. عنوان فوتبالی آن هیچ ربطی به موضوع ندارد.

«من منچستر یونایتد را دوست دارم» اثری سورئال با ژانری اجتماعی است که از سال ۱۳۸۰ شروع شده و با جهش در زمان تا اوایل سال‌های ۱۳۳۰ و هم‌چنین سال‌‌های ۱۳۲۰ ـ‌که سپاه متفقین در ایران به تاخت و تاز پرداخته بودند‌ـ به عقب برمی‌گردد. رُمان تعداد شخصیت‌های زیادی دارد که مانند یک پازل با داستان زندگی همین شخصیت‌ها، کامل می‌شود. شخصیت‌هایی که لزوماً هم انسان نبوده و گاهی سگ، لاک‌پشت، سیگار، گرگ و… هستند.

ویژگی بارز این رمان حضور پُررنگ خشونت، خیانت و خون است. خشونتِ اجتناب‌ناپذیری که جنگ با خود به همراه می‌آورد. داستان با این جملات آغاز می‌شود و فضایی فشرده و خلاصه را همراه با تصاویر سینمایی به میان می‌آورد:

«دانشجوی تاریخ با دندان‌های جرم‌گرفته کیف سنگینش را در شانه‌ی راستش جابه‌جا می‌کند. شلوار جینِ بیست و پنج هزار تومانی‌اش زانو انداخته و تی‌شرت سیاهِ بور شده‌اش هنوز رد بند رخت حیاط خانه‌ی پدری را روی خود دارد.»

«من منچستر یونایتد را دوست دارم» برنده‌ی جایزه‌ی بهترین رمان سال ۹۱ «کتابِ سالِ هفت اقلیم» و برنده‌ی جایزه‌ی بهترین رمان سال‌های ۹۱ و ۹۲ از هیئت داوران جایزه‌ی ادبی بوشهر شده است.

داستانِ «سرخ سفید» در یک شب سرد دی‌ماه ۱۳۹۱ از یک باشگاه رزمی در خیابان ۱۶ آذر آغاز می‌شود. یک شب تاریخی که از دو طرف گذشته و آینده کِش می‌آید، به یک روز برفی در دی‌ماه سال ۱۳۵۸ می‌رود و خواننده را با خود به دلِ حوادثِ انقلاب می‌برد.

خُرده روایت‌هایی در این بازه‌ی زمانی اتفاق می‌افتند، خُرده روایت‌هایی از یک جنس اما با شخصیت‌های متفاوت که وجه اشتراک آن‌ها قرار گرفتن در مسیر انقلاب است. بهانه‌ی این خُرده روایت‌ها کاراته‌کاری سی و سه‌ ساله‌ است که برای تبدیل کمربند قهوه‌ای‌اش به کمربند سیاهِ دانِ یک، پانزده مبارزه‌ی پیاپی می‌کند. مبارزه‌های کاراته‌کار سی و سه ساله با مبارزه‌های آدم‌ها در موقعیت‌های خاصِ زمانی گره می‌خورد و تمام حریف‌هایش به نوعی به گذشته‌ها و انقلاب در دی‌ماهِ سال ۵۸ وصل می‌شوند. گویی او عصاره و نمادی از تمام کسانی است که در راه انقلاب قدمی و قلمی برداشته‌اند.

«سرخ سفید» از تاریخ و حوادث انقلاب می‌گوید اما کتابی تاریخی نیست؛ آن را به خواننده یادآوری می‌کند. نه تکرارِ گذشته است، نه دنیایی کاملاً متفاوت. یزدانی‌خرم در «سرخ سفید» به جاهایی از انقلاب سرک می‌کشد که باید بیشتر و بهتر دیده شوند.

در این اثرِ مهدی یزدانی خرم مانند کتاب قبلی‌اش، شخصیت‌های زیادی وجود دارند: کشیش یونانیِ آزادی‌خواه، بازیکن بلاتکلیف باشگاه تاج تهران، جنازه‌‌ی امیرعباس هویدا، استخوان‌های رضاخان و شخصیت‌های بسیارِ دیگر از جمله شهرِ تهران. شهر تهران برخلاف بیشتر رمان‌های ایرانی فقط محل وقوع داستان نیست. تهران در «سرخ سفید» خود تبدیل به شخصیتی مستقل شده است که نفس می‌کشد، تصمیم می‌گیرد، انقلاب‌ها را رقم می‌زند و اعدام‌ها را تماشا می‌کند.

«خون خورده» از زندگی پنج برادر می‌گوید؛ برادرانِ سوخته که سرنوشتی عجیب برای‌‌‌‌‌‌شان رقم خورده و تَنِ هرکدام روایتی تلخ را از سر گذرانده.

ناصر باستان‌شناس است، منصورِ سوخته عکاس است، مسعود از نیروهای در خدمت شهید چمران بوده، طاهر در موشک‌باران تهران جان باخته و محمود عاشق دختری توده‌ای شده و مارکسیست می‌شود.

داستان با ردِ یک خون در آسفالتِ گرمِ خیابان‌‌‌‌‌‌های شرقِ تهران آغاز می‌‌‌‌‌‌شود و حالا با محسنِ مفتاح روبه‌‌‌‌‌‌روایم و او نخِ تسبیحِ روایت است؛ دانشجوی عجیبی که با قرآن خواندن بر قبر مرده‌ها روزگار می‌گذراند. این‌طور تکه‌‌‌‌‌‌تکه (قبر به قبر) روایت داستان جلو می‌‌‌‌‌‌رود و خواننده را از تهران تا اصفهان، از بیروت تا آبادان و از مشهد تا کلیسایی کوچک در محله‌ی نارمک حرکت می‌دهد. کلیسایی که دو روح بر صلیبِ لقش نشسته‌اند…

ارواحِ‌‌‌‌‌‌ حاکم بر رمان همان روحِ شاعرِ آزادی‌‌‌‌‌‌خواه و یک روحِ خبیثِ با صورتی خال‌‌‌‌‌‌دار هستند. عملاً رمانِ «من منچستر یونایتد را دوست دارم» و خونِ در تَنِ دانشجوی تاریخش، این‌‌‌‌‌‌جا آرام می‌‌‌‌‌‌گیرد؛ همان‌‌‌‌‌‌طوری که «سرخِ سفید» و کاراته‌‌‌‌‌‌کای معروفش در «خون‌خورده» بزرگ‌‌‌‌‌‌تر شده و حالا غم‌‌‌‌‌‌های‌‌‌‌‌‌ بیش‌‌‌‌‌‌تری دارد.

مهدی یزدانی خرم در «خون‌خورده» باز هم از اتفاقات پیش‌بینی نشده، از تاریخ و بی‌رحمی‌هایش می‌گوید اما این بار در دهه‌ی شصت، دوره‌ای عجیب با آدم‌های عجیب‌تر.