کتاب اوضاع سیاسی و اقتصادی خلیج فارس در عصر ناصری

کتاب اوضاع سیاسی و اقتصادی خلیج فارس در عصر ناصری نوشتهٔ زهرا مروتی است و انتشارات نگار تابان آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب اوضاع سیاسی و اقتصادی خلیج فارس در عصر ناصری

خلیج‌فارس به دلیل موقعیت اقتصادی، استراتژیک و سیاسی آن، همواره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. موقعیت خاص خلیج‌فارس در میان کشورهای شرق و غرب و رقابت‌های استعماری کشورهای بزرگ، منطقهٔ خلیج‌فارس را به یکی از مهم‌ترین نقاط حساس جهان تبدیل کرده است تا دولت‌های استعماری، همواره در جهت تثبیت منافع خویش، قدرت خود را در این منطقه تحمیل کنند.

با روی کار آمدن ناصرالدین‌شاه در نیمهٔ دوم قرن سیزدهم، این منطقه به‌عنوان یک آبراه مهم و استراتژیک موردتوجه قدرت‌های جهانی قرار گرفت و شاهد تحولاتی بود که منشأ بسیاری از رویدادهای مهم منطقه به‌حساب می‌آیند.

این کتاب، با استناد به کتب داخلی و خارجی، روزنامه‌ها، اسناد و مقالات، در صدد است تا تلاش‌های ناصرالدین‌شاه به‌منظور تثبیت قدرت حکومت مرکزی برای اعمال حاکمیت بر بنادر جنوب را تبیین کند و به چگونگی مقابلهٔ او با قدرت‌های محلی و جهانی در منطقه بپردازد که با وجود مشکلات کشور توانست در مناسبات پیچیدهٔ بین‌المللی آن زمان به‌ویژه حضور دولت‌های اروپایی، به‌خوبی ایفای نقش کند.

این کتاب بر آن است تا روند نفوذ سیاسی و گسترش حضور قدرت‌های فرا منطقه‌ای را در این آبراه حیاتی مورد بررسی قرار دهد و چگونگی تعامل قدرت‌های محلی با حکومت مرکزی و تلاش‌های ناصرالدین‌شاه برای تثبیت و اعمال حاکمیت هر چه بیشتر بر منطقه را شرح دهد.

این کتاب در چهار فصل تنظیم شده است:

در فصل نخست به بررسی تحولات سیاسی و اقتصادی خلیج‌فارس از دوره ایلامیان تا آغاز سلطنت ناصرالدین‌شاه پرداخته شده است که از مسائل مهم این دوره چگونگی تعامل طوایف محلی با دربار است.

در فصل دوم، مهم‌ترین تحولات سیاسی خلیج‌فارس را در دورهٔ اول سلطنت ناصرالدین‌شاه در بر می‌گیرد؛ در این دوره، تلاش‌های امیرکبیر در ایجاد ناوگان دریایی و حمله بریتانیا به خلیج‌فارس درخور توجه است.

در فصل سوم، وقایع و تحولات سیاسی خلیج‌فارس در دورهٔ دوم سلطنت ناصرالدین‌شاه با تکیه بر بحران بحرین مورد تحلیل قرار گرفته است. از دیگر موضوعات این فصل می‌توان به منع تجارت برده در خلیج‌فارس و تجارت اسلحه اشاره کرد.

در فصل چهارم، سیاست‌های خارجی دولت ناصری و شیوهٔ رویارویی حکومت مرکزی با قدرت‌های منطقه‌ای و اروپایی مورد بررسی قرار گرفته است.

خواندن کتاب اوضاع سیاسی و اقتصادی خلیج فارس در عصر ناصری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به پژوهشگران رشته‌های علوم سیاسی، علوم اقتصادی، مطالعات خلیج فارس و تاریخ پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب اوضاع سیاسی و اقتصادی خلیج فارس در عصر ناصری

نام خلیج‌فارس و دریای پارس در دنیای باستان از چنان شهرت فراگیری برخوردار بوده که در تمام اسناد و مدارک تاریخی و جغرافیایی به ثبت رسیده است.

قدیمی‌ترین نام خلیج‌فارس را آشوریان بر این دریا گذارده‌اند. آن‌ها در کتیبه‌های خود از این دریا به نام «نارمرتو» یاد کرده‌اند.

نخستین مدارک تاریخی که نشان از رونق و آبادی بنادر و جزایر خلیج‌فارس دارد مربوط به اواخر هزارهٔ سوم پیش از میلاد است. این دوره مصادف با قدرت گرفتن سومری‌ها در بخش‌های جنوبی بین‌النهرین و در مجاورت خلیج‌فارس است.

در کتیبه‌ای که از داریوش کبیر در تنگهٔ سوئز یافته‌اند در عبارت «درایه تیه هچا پارسا آئی‌تی» یعنی دریای که از پارس سر می‌گیرد، نام دریای پارس آمده است. در زمان ساسانیان نیز خلیج‌فارس را دریای پارس می‌گفتند. مورخ یونانی فلاویوس آریانوس که در سدهٔ دوم میلادی می‌زیست در کتاب معروف «آنابازیس» نام خلیج‌فارس را «پرسیکون کا ای تاس»۱۴ نوشته که ترجمهٔ تحت‌لفظی آن خلیج‌فارس است.

هردوت و استرابون مورخان نامدار دوران باستان در کتب تاریخی خود خلیج‌فارس را محل نشر و نمای بسیاری از ملل ازجمله ایرانیان می‌دانند و یونانی‌ها از قول نه آرخوس دریانورد نامدار دوران اسکندر نام خلیج‌فارس را «پرسی کاتی تاس» به معنی خلیج‌فارس ذکر می‌نمایند.

بطلمیوس دانشمند علم هیئت و جغرافیای قدیم در کتاب جغرافی خود از این دریا با نام «پرسیکوس سینوس» یاد کرده که درست به معنای خلیج‌فارس است.

اراتوستن جغرافیدان یونانی که در قرن دوم پیش از میلاد می‌زیسته دربارهٔ نام خلیج‌فارس می‌نویسد:

«خلیج‌فارس را دریای پارس نیز می‌نامند. دهانهٔ آن چنان تنگ است که از هرمز و کرمان می‌توان دماغهٔ کله (عمان) واقع در عربستان را به چشم دید. مجموع مساحت آن ده هزار استاد است و سواحل کرمان و پارس و شوش و قسمتی از بابل جزو آن است.»