بریده‌هایی از کتاب برخورد تمدن‌ها: چالش سنت و مدرنیته

رومیان که با پارتیان جنگیده بودند، می‌دانستند که آنان به هنگام فرار ساختگی با اسب به پشت برگشته و آنان را هدف تیرهای مرگبار خود قرار می‌دهند و این کار را «تیراندازی پارتی» می‌خواندند. در حقیقت باید گفت پارتیان هنر تیراندازی با کمان سنتی را تکامل بخشیدند. نقوش برجسته سده سوم در فیروزآباد و مجسمه‌های سفالینه دورا ـ ائوروپوس در سوریه تجسم سوارکاران پارتی است.

اسکندر و سربازان وفادار مقدونی او نیز با دیدن جواهرات سلطنتی پاسارگاد، شوش و پرسپولیس دچار حیرت شدند. هر چند او نه به خاطر ربودن خزاین، که رسم زمانه بود، بلکه با آتش زدن سرای باشکوه تخت جمشید بربریت خویش را نشان داد.

در حقیقت ما نباید از حیرت یونانیان از دیدن گاردهای رنگارنگ خشایارشاه در ترموپیل (۴۸۰ ق. م)، سالامین (۴۸۰ ق. م) و میکال (۴۷۹ ق. م) دچار تعجب شویم. یونانیان که خود همیشه نسبت به نوع و ترکیب رنگ‌ها حساسیت نشان می‌دادند، اینک با شکوه و غنای رنگ و زیباشناسی شرقی آشنا می‌شدند، هر چند که این بار نخست آنان نبود. عشق به فرم و تنوع رنگ‌ها در هنر ایرانی در گذار از سده‌ها همچنان در ایران رواج دارد.

در اوج شکوفایی عالمگیر فرهنگ یونانی و سلطه رومی تنها دو گروه از مردمان، با عواقبی کاملاً متفاوت، از خود جسارت نشان دادند و در برابر آنان مقاومت کردند: ایرانیان و یهودیان. در حدود ۲۴۷ پیش از میلاد ارشک بر ضد حاکمیت یونانیان قیام کرد و سلسله پارتیان را بنیاد نهاد که نامی برگرفته از قبیله مسقط‌الرأس آنها بود. به رغم چندین بار کوشش مقدونیان برای استقرار مجدد حاکمیت خود، پارتیان نه تنها دست از مقاومت برنداشتند، بلکه حوزه استقلال سیاسی خویش را گسترش دادند و به یک قدرت عظیم در آن زمان مبدل شدند و رقیبی خطرناک برای رومیان.

هنگامی که اقصای شرق در افق غرب سپیده زد، به شرق قدیم و باستانی عنوان‌های «نزدیک» و «میانه» و «دور» بخشیدند. در میان سرزمین‌های گسترده در شرق، از همه مهم‌تر و از همه مغرورتر ایران بود که در غرب به پرشیا شهرت داشت.

«چک» از ایران وارد زبان‌های اروپایی شد

زردشت که آموزه‌ها و تعالیم او به زبان اوستایی، یکی از زبان‌های هند و اروپایی، بر دوازده هزار پوست گاو نوشته شده بود و بعدها اسکندر آنها را سوزاند.

فرهنگ لغات و اصطلاحات اعراب شاهدی بر قدمت دریانوردی ایرانیان است. بسیاری از نقاط و جهات عربی ضبط شده بر گُلباد قطب‌نما کاملاً ریشه فارسی دارد؛ علاوه بر آن کلمه «ناخدا» به معنی «رئیس کشتی» یا «کاپیتان»، فارسی خالص است. باید دانست که «نا» یا «ناو» در تداول کنونی مردم ایران به مفهوم کشتی جنگی است.

در زمان سلطنت شاه عباس صفوی قلمرو ایران از عناصر بیگانه چون ترکان عثمانی و ازبکان و غیره پاکسازی شد. ارتش شاه عباس از گروه‌های ارمنی، قفقازی و گرجستانی تشکیل می‌شد.

نامی که ایرانیان همیشه به کار می‌برند و جهانیان را از سال ۱۹۳۵ ناگزیر به ادای آن کردند، لفظ ایران بود. نامی برگرفته از «آریانام» در ایران باستان که در شکلِ جمع ملکی به معنی سرزمین آریاها بود و سابقه آن به عصر مهاجرت مردمان هند و آریایی بازمی‌گشت.