عزیز نسین

عزیز نسین نویسنده، شاعر، مترجم و طنزنویس اهل ترکیه بود که آثار بسیاری از او به فارسی ترجمه‌شده‌اند. اقبال خوانندگان به آثار این نویسنده در وهله اول ناشی از انتخاب هوشمندانه موضوع و در گام بعدی نحوه پرداختن به آن ماجرا با نگاهی طنزآمیز است. در ادامه نگاهی به زندگی و آثار این نویسنده داشته‌ایم.

ویژگی آثار عزیز نسین

عزیز نسین دغدغه‌های اجتماعی-فرهنگی و برخوردهای عامه مردم با موضوعات مختلف را سرلوحه کارهای خود قرار می‌داد و چنان با چیره‌دستی فراوان آن را پرداخت می‌کرد که خواننده نمی‌توانست بی‌خیال خواندن آنها شود. قرابت فرهنگی ایران و ترکیه و نیز نزدیک بودن تفکر مردم این دو کشور به هم باعث شده تا نوشته‌های عزیز نسین مابه‌ازاهای مشابهی در ایران داشته باشد و لذا خواننده ایرانی با نوشته‌ای باورپذیر و برگرفته از زندگی خود روبه‌رو باشد. وجود اسامی مشابه نام‌هایی که ما در کشور خودمان داریم نیز این حس آشنایی را بیشتر و بیشتر کرده است.

از سوی دیگر توجه عزیز نسین به برخورد و نوع مواجهه جامعه در حال گذار از سنت به مدرنیته با موضوعات مختلف بوده و این موارد را نیز به‌عنوان سوژه‌هایی ناب برای خود در نظر گرفته است.

مخاطب آثار عزیز نسین چه کسانی هستند؟

مخاطب آثار عزیز نسین هر فردی و از هر قشر و رده سنی می‌تواند باشد. به نظر من، او به موضوع ساده و درعین‌حال عمیق نگاه کرده و برداشت ذهنی و یا نقد و نظرش را پیرامون آن بسیار شفاف و درعین‌حال دقیق در قالب داستان گنجانده است. همین ویژگی سبب شده تا دایره مخاطبان آثارش بزرگ‌تر باشد و افرادی با دیدگاه‌های مختلف به نقد و تحلیل این آثار بپردازند.

پرداخت طنز به مسائل اجتماعی و فرهنگی

عزیز نسین تا پایان عمر خود به نوشتن پرداخت و آثار بسیاری از او به یادگار مانده است. عنصر مشترک تمام این آثار پرداخت طنز به مسائل اجتماعی و فرهنگی است و این خصیصه در حالی است که گاه طعنه‌های سیاسی و نگاه به این جنبه نیز در میان نوشته‌های او به چشم می‌آید. او گاه نگاه برآمده از عقب‌ماندگی فرهنگی را در تقابل با مدرنیته قرار داده و موقعیت‌های خاصی خلق کرده است.

آنچه عزیز نسین در این صحنه‌آرایی‌ها رو می‌کند همه و همه برآمده از متن جامعه است؛ حقیقتی درآمیخته با داستان. این خصیصه داستان‌های او را فارغ از زمان و بدون وابستگی به گذر زمان متعلق به تمام دوره‌ها می‌کند.

نسین همچنین توانسته چندین و چند جایزه معتبر بین‌المللی کسب کند. آثار به‌جامانده از او زیاد است و همین امر دست مترجمان را برای گردآوری مجموعه‌های داستانی مختلف از او باز گذاشته است. در باب کیفیت این داستان‌ها نیز می‌توان گفت او داستان‌های خوب کم ندارد و درنتیجه گزیده‌هایی که به‌صورت مجموعه آثار از او منتشرشده‌اند همگی از کیفیت قابل‌قبولی در بعد داستان و پردازش برخوردارند. همه این خصوصیات در کنار اقبال زیاد خوانندگان فارسی‌زبان به آثار عزیز نسین ما را بر آن داشت تا در یادداشتی به معرفی برخی از آثار این نویسنده بپردازیم.

‌معرفی مشهورترین کتاب‌های عزیز نسین

مگه تو مملکت شما خر نیس؟

کتاب «مگه تو ملکت شما خر نیست» مجموعه‌ای از بهترین داستان‌های طنز عزیز نسین به انتخاب مترجم است. فضای آشنایی که در بیشتر آثار نویسنده به چشم می‌خورد در تک‌تک این داستان‌ها نیز وجود دارد و آنچه برای ما ایرانی‌ها آشناتر نیز هست دغدغه‌ها، دل‌مشغولی‌ها، نگرانی‌ها و برخوردهای مشابه آدم‌های این قصه‌هاست با آنچه خودمان در جامعه ایرانی تجربه می‌کنیم.

آنچه در دیدی کلی پیرامون داستان‌های این مجموعه می‌توان گفت پرداختن به موضوعاتی اجتماعی و فرهنگی است. در این داستان‌ها همچنان برخورد جامعه در حال گذار با موارد مختلف پررنگ است. عزیز نسین زبان طنز خود را برای رهایی از تلخی اندوخته با داستان‌ها به کار گرفته و تلاش دارد خواننده را در موقعیت‌های مشابه قرار داده و به فکر وادارد.

نام کتاب از یکی از همین داستان‌ها گرفته‌شده است. داستانی که از خلال مواجهه یک آمریکایی که به ترکیه آمده و شخص دیگری از دیار مقصد رخ می‌دهد. این داستان موقعیت‌های مختلفی را خلق کرده که هرکدام برای خواننده جذاب هستند و می‌توان گفت همین ویژگی ارسلان فصیحی را برای انتخاب این داستان مجاب کرده است. فصیحی مترجم باسابقه‌ای است و ترجمه آثاری از اورهان پاموک را از ویژگی‌های شاخص کاری او می‌دانند.

محمود و نگار

«محمود و نگار» یکی دیگر از آثاری است که ارسلان فصیحی آن را به فارسی ترجمه کرده است. مجموعه‌ای داستانی که در آن عزیز نسین پرداختن به موضوعات اجتماعی را سرلوحه قرار داده و با همان روش طنازانه خود آنها را واکاوی کرده است. این کتاب شامل داستان‌های «محمود و نگار»، «درست میشه ایشالا»، «چپ، راست»، «شهروندان عزیز»، «دقیقه یک زایمان»، «قهرمان آزادی»، «قدغن»، «په نه په، معلومه که می‌شناسمش»، «شراکت مزه نمی‌ده»، «خرابکار»، «هرج‌ومرج»، «اشراف»، «خرس جنبان»، «پارله وو فرانسوی»، «آخ اگر آینده نداشتم»، «آقای سوت»، «به طرف پرتگاه می‌رویم» و «خدمت مقام محترم» است.

داستان «محمود و نگار» که نام کتاب نیز از آن گرفته‌شده شرح ماجرای یک عاشقی از زبان محمود است که آن را برای شخصی تعریف می‌کند. این عاشقی و دلدادگی از دید او چنان عظیم است که ورای تمام افسانه‌ها و دلدادگی‌های تاریخ جای دارد.

پخمه

«پخمه» داستان ماجراهای زندگی مردی به همین نام است که تلاش دارد در جامعه‌ای سرشار از ناراستی و دروغ و دزدی زندگی سالم و درستی داشته باشد؛ مثل شنا در مسیر مخالف رودخانه‌ای خروشان. عزیز نسین در این داستان هم با همان طنز آشنای خود تلاش کرده تا به مسائل اجتماعی مختلف بپردازد و با واکاوی این موارد آنچه را در کنه جامعه در جریان است به‌صورت عیان به خواننده بنمایاند. آنچه بر سر پخمه می‌آید متفاوت از منشی است که او در پی گرفته است. قهرمان داستان با مشکلات فراوانی مواجه شده و سر آخر به گناه جرم نکرده به زندان می‌افتد! گویی او در این جامعه ناپاک وصله‌ای ناجور بوده است.

دیوانه‌ای بالای بام

«دیوانه‌ای بالای بام» از دیگر آثار عزیز نسین به ترجمه ارسلان فصیحی است. فصیحی در این کتاب هم مجموعه‌ای از بهترین داستان‌های نسین را گردآوری و ترجمه کرده است. داستان دیوانه‌ای بالای بام که نام کتاب نیز از آن گرفته‌شده ماجرای یک اتفاق است. ماجرای مردی که بالای دیوار رفته و به دیگرانی که در اطراف جمع شده‌اند تا او را پایین بیاورند می‌گوید «منو کدخدا کنین تا بیام پایین، اگه کدخدا نکنین خودمو از این بالا پرت می‌کنم پایین!». عزیز نسین به زیبایی تلاش افراد مختلف را برای نجات مرد به تصویر کشیده است. این افراد مردمانی از محله و نیز گروه‌های امدادی و پلیس هستند. تقابل این عکس‌العمل‌ها و نحوه مواجهه آدم‌های مختلف با این فرد درون‌مایه جذاب این داستان را به‌خوبی پیش برده است.

بره‌ای که گرگ شد

این کتاب نیز شامل چند داستان با ویژگی‌های مشترک نوشته‌های عزیز نسین است. نام کتاب از داستانی با همین نام برداشته‌شده است. عزیز نسین در این داستان با بهره‌گیری از نمادها و استعاره‌هایی آشنا و با شرح داستان یک چوپان و گله‌ای که دارد و نحوه برخورد او با گوسفندها و نتیجه‌ای که در انتها می‌گیرد به‌نوعی به بازسازی یک جامعه و روابط جاری در آن می‌پردازد. شاید بتوان تیر خلاص این داستان را در جمله پایانی‌اش دانست «کاری نکنید که گوسفندها گرگ بشوند».

دیگر داستان‌های این کتاب عزیز نسین عبارت از «هر دری یک‌جور باز میشه»، «همش تقصیر خود ماست»، «قدم نورسیده مبارک»، «بزرگ‌ترین سلطان جهان و ساس»، «مسابقه حیوانات»، «چرا مملکت پر از دیوانه‌اس؟»، «نامه عوضی»، «آقا پسر»، «کارهای بدون سرمایه»، «بچه عقده‌ای میشه»، «آنجور که می‌گویید نیست»، «خنده علل و تاثیر آن در جامعه»، «شرایط خنده»، «وضعیت‌های خنده»، «تاثیر و اهمیت خنده در اجتماع»، «خنده، شوخی، تبسم» هستند.

حیوان را دست کم نگیر

«حیوان را دست‌کم نگیر» تلاش نویسنده در واداشتن خواننده به تفکر پیرامون موضوعی است که حتی امروز هم از موضوعات چالش‌برانگیز است. اینکه مواجهه انسان با حیوان چگونه باید باشد و آیا ارتباطی میان نوع رفتار انسان‌ها با همنوع خود و نیز نوع رفتار او با حیوانات وجود دارد یا خیر؟ اینکه آیا در دنیای پرمشغله و فکر انسانی جایگاهی برای حیوان‌دوستی وجود دارد؟ آیا این رفتار نوعی رفتار فانتزی به شمار می‌آید و یا جایگاهی متفاوت دارد؟ عزیز نسین با گذری بر این مطلب که بسیاری از مجرمان در گذشته خود و در دوران کودکی تجربه حیوان‌آزاری داشته‌اند تلاش دارد باب تفکر پیرامون نوع ارتباط انسان با حیوانات را باز کند.

بیهوده می‌بارد این باران

«بیهوده می‌بارد این باران» همانطور که از اسم آن می‌توان حدس زد مجموعه‌ای متفاوت است. این کتاب گزیده‌ای از سروده‌های عزیز نسین است. بیشتر ما او را به داستان‌ها و ترجمه‌هایش می‌شناسیم و این در حالی است که او برای مدت زیادی شعر می‌سروده اما آن سرودن‌ها را متوقف کرده و به نوشتن داستان‌های طنز پرداخته است. البته نسین پس از مدتی دوباره سرودن را از سر گرفت اما خوانندگان او را به‌عنوان یک طنزپرداز می‌شناختند و گاه حتی انتقادهایی به او وارد می‌کردند چراکه نسین شاعر در قالب ذهنی آنها که او را نویسنده و طنزپرداز و حتی مترجم می‌شناختند، نمی‌گنجید. بااین‌حال عزیز نسین سروده‌های خود را در مجموعه‌هایی مختلف منتشر کرد که «بیهوده می‌بارد این باران» یکی از آنهاست. از دیگر این آثار می‌توان به «از پایان به آغاز»، «ده دقیقه مانده به عشق»، «پنج دقیقه مانده به مرگ»، «پیدا کردن خود»، «خداحافظی»، «عشق و مرگ» و «درد سیواس» اشاره کرد.