کتاب هبوط دوم

کتاب هبوط دوم نوشتۀ محمد شمس الدینی است. این کتاب را انتشارات صاد منتشر کرده است. این اثر به نظریه‌ای در آینده انتولوژیک فضای سایبر و گشایش امکان زندگی در «لایه چهارم هستی» می‌پردازد.

درباره کتاب هبوط دوم

انتخاب عنوان هبوط برای نامیدن رخدادی که وضع گذر امروز انسان را بیان کند، یک انتخاب ارزش‌گذارانه نیست؛ یعنی نویسنده به‌دنبال این نیست که به این حرکت، جهت مثبت یا منفی، الهی یا شیطانی بدهد و مدعی شود که هبوط دوم ثمرهٔ گناه دوم انسان است؛ بلکه دقیق‌ترین مفهومی که در تاریخ حیات انسان می‌توان برای این لحظهٔ صیروری از گنجینهٔ فرهنگی آدمی استخراج کرد، این مفهوم است. علاوه‌بر این، اساساً طبق نظر برخی مفسران متن وحیانی اسلام، هبوط آدم و حوا به زمین، یک هبوط کریمانه و مسبوق به توبه است که در جهت رشد و کمال انسان رخ داده است و با هبوط شیطان به زمین تمایز بنیادین دارد.

اینکه کتاب هبوط دوم به شیوهٔ مرسوم به تقسیمات اقتصاد و آموزش و سیاست و قدرت و مناسبات زندگی جهانی و آن‌ هم در دورهٔ معاصر و مدرن پرداخته است، به دلیل سیطرهٔ این وضع بر جان و جهان و آفاق‌ و انفس انسان امروز است وگرنه هیچ دلیل مستحکمی وجود ندارد که جهان زندگی انسان در لایهٔ چهارم هستی نیز همین اطراف و اطوار را داشته باشد و همین تقسیمات و تشکیلات و ترتیبات در آنجا هم حاکم باشد. در سرتاسر این کتاب، سایهٔ ابهام‌هایی جدّی و پرسش‌هایی اکنون بی‌پاسخ وجود دارد و نشان از گنگی و مه‌آلودگی افقی است که انسان این عصر به‌سوی آن ره می‌سپارد.

ماجرای هبوط نخست، به لحاظ ظاهری، شباهتی با هبوط دوم ندارد؛ اما هم به لحاظ شباهت باطنی و هم به دلیل اینکه برای ما آیندهٔ هبوط دوم و وضعیت وجودی انسان در جهان سایبر، مبهم، تاریک و ناشفاف است، قدری دقیق‌تر به آن پرداخته شد تا شاید زوایایی از کیفیت آیندهٔ پیش روی انسان و میزان تفاوت و شکاف آن با جهان فیزیکی و زندگی مرسوم آشکار شود؛ لذا با استفاده از متون عرفانی، دینی و مقدس، قدری به انسان‌شناسی و روندی که هبوط نخست را زمینه ساخته است، پرداخته شده و سپس گسترهٔ هبوط دوم آمده است.

خواندن کتاب هبوط دوم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران جامعه‌شناسی کتابی مناست و کاربردی است.

بخشی از کتاب هبوط دوم

«در نیم‌قرن اخیر تحولی عظیم و حتی عجیب در جهان و متناسب با آن در تفکر روی داده است. قطار تاریخ که طی سیصد سال روی ریلی که به‌تدریج ساخته می‌شد، پیش می‌رفت، سرعتی عجیب یافته و صاحب‌نظران و دانایان دیگر قادر به ساختن و آماده‌کردن ریل آن نیستند. ریل سازان با چشم‌اندازی که داشتند، مسیر قطار را تا حدودی تعیین یا تعدیل می‌کردند. اکنون آدمی هم خدا و هم خود را گم کرده و هیچ‌کس نمی‌داند فردا چه خواهد شد. تکنولوژی چنان پیش می‌رود که با نیاز مردمان تناسبی ندارد، اما برای مردمان نیاز تازه می‌آفریند و آنان را به دنبال خود می‌برد و به آن‌ها می‌گوید که کیستند و چگونه باید زندگی کنند... تکنیک آنچه را ذاتش اقتضا می‌کند، می‌سازد و آیندهٔ آدمی برایش اهمیت ندارد. اختیار همه چیز جهان را تکنیک در دست گرفته است... قدرت اراده‌ای که جهان کنونی را ساخت، از وجود آدمیان رخت بربسته و جای خود را به قدرت تکنیک داده است.» عصر امروز، عصری که ما در آن زاده شده و می‌میریم، عصر سلطان تکنولوژی و حکومت تکنیک است.

توسعهٔ تکنولوژی، غالب‌ترین روند تاریخ جدید و پیش‌ران مدرنیته است. تکنولوژی، چشمهٔ پیش‌روندگی و پیش‌برندگی جهان مدرن است. در این سیر توسعه، انسان در وضعیت‌ها و موقف‌های تاریخی مختلفی قرار می‌گیرد که آگاهی از این وضعیت و شرایط و مقتضیات آن بسیار راهگشا خواهد بود و جایگاه تاریخی انسان را مشخص خواهد کرد. اینکه در کجای تاریخ قرار داریم، بر همهٔ تصمیمات و سیاست‌ها اثر خواهد گذاشت. آگاهی از وضعیت و جایگاه انسان در نسبت با تاریخ تکامل بشر، یعنی تاریخی که مبیّن جایگاه انسان در دوری و نزدیکی نسبت به حقیقت الهی است، برای ما روشن خواهد کرد که روند توسعهٔ تکنولوژی در این تاریخ تکامل چه وضعیتی را برای انسان رقم می‌زند. این تاریخ تکامل با خلقت آدم آغاز می‌شود و پس از نفخهٔ روح و وقایع پس از آن، انسان هبوط نخست را مرتکب می‌شود. لحظهٔ هبوط نخست، مهم‌ترین لحظهٔ تاریخ زندگی گذشتهٔ بشر است. در دنیا، انسان سیر توسعهٔ تکنولوژی را تا ساخت پیچیده‌ترین صورت‌های تمدنی انجام می‌دهد و امروز به نقطه‌ای رسیده است که با تمرکز بر جهان سایبر - دیجیتال در حال طی هبوط دوم است.

دوران کنونی، عصر توسعهٔ نمایی است؛ دورانی که شتاب تحوّل، پیشرفت و توسعهٔ تکنولوژی، یک شتاب فزایندهٔ نمایی و اکسپوننشیال است که مشتق اوّل و دوم آن نیز نمایی است؛ بدین معنا که انسان در شتاب و سرعت و حرکت، سیری نمایی را دارد سپری می‌کند و البته جهت حرکت انسان نیز با این سرعت و شتاب فزاینده، عمودی شده است. ترکیب این‌ها دارد انسان را وارد جهان جدیدی می‌کند و مختصات جدیدی آشکار خواهد شد. هبوط دوم که وضعیت امروز انسان است، مانند هبوط نخست، عوارض و شرایط و بحران‌هایی را رقم خواهد زد که شناخت آن‌ها اهمیت دارد، اما مهم این است که ما (بشریت در مقام کلّی) امروز در لحظهٔ هبوط دوم هستیم، مهم‌ترین لحظه‌ای که آیندهٔ ما را خواهد ساخت.»