کتاب تحولات مدیریت روستایی در ایران

کتاب تحولات مدیریت روستایی در ایران از ویسپاتی تا دهیاری به همراه نتایج یک مطالعه میدانی نوشتهٔ شاپور سلمانوندی و مهدی طالب و حسین ایمانی جاجرمی است و انتشارات اندیشه احسان آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب تحولات مدیریت روستایی در ایران

کتاب تحولات مدیریت روستایی در ایران با رویکردی انتقادی به پژوهش‌هایی که به مطالعه چگونگی تمشیت و مدیریت روستایی پرداخته‌اند و با تأکید بر تبیین نظام مدیریت روستایی می‌خواهد تحلیلی متفاوت از مسئله مدیریت روستا در ایران ارائه دهد. علی‌رغم اینکه کتب و آثار متعددی در زمینه مدیریت روستایی نگارش شده است که هر کدام از آن‌ها حاوی مطالب مفید و اطلاعات توصیفی و تحلیلی فراوانی هستند، اما همچنان از نقص‌ها و کاستی‌هایی رنج می‌برند.

کتاب حاضر با هدف مطالعه تحولات تاریخی- اجتماعی مدیریت روستا، ارائه نیم‌رخی تاریخی از ادوار اداره امور روستا و همچنین ارزیابی و عملکرد مدیریت جدید روستایی در هفت فصل تهیه و تدوین گردیده است.

فصل اول به تعریف مهم‌ترین مفاهیم و اصطلاحات حوزه مدیریت و تمشیت امور روستاها پرداخته است. در این فصل علاوه بر تعریف عاملیت‌هایی که مستقیم در فرآیند اداره امور روستا از قییل مالک، کدخدا، مباشر و... حضور داشتند، به توصیف و معرفی نهادهایی که بر مدیریت روستا تأثیرگذار بوده‌اند، نیز توجه شده است.

فصل دوم به مروری بر مطالعات انجام گرفته پیرامون مدیریت روستا اختصاص داده شده است. در این فصل ابتدا به سفرنامه‌ها و تک‌نگاری‌هایی که ردپای توصیف روستا و مدیریت آن در آن‌ها دیده می‌شود، نگاهی فهرست‌وار شده است، سپس به ذکر کتاب‌ها و آثار کلاسیکی که به اداره امور روستا توجه نموده‌اند، پرداخته شده و در نهایت به ذکر موضوعات و مسائل اداره امور روستا که به‌صورت مقالات علمی و پایان‌نامه‌های دانشجویی به نگارش درآمده‌اند، این فصل به پایان رسیده است.

فصل سوم به رویکرد نظری و روش‌شناسی کتاب می‌پردازد. این فصل داری دو بخش نظری و بخش روش‌شناسی است. بخش نظری به رویکرد نظری غالب بر تحقیق که جامعه‌شناسی تاریخی است می‌پردازد، در واقع با رویکرد نظری جامعه‌شناسی تاریخی، تجربه تاریخی و شکل‌گیری مدیریت نوین روستایی در ایران توصیف و تحلیل شده است. 

فصل چهارم نگاهی کلی و گذرا به وضعیت اجتماعی- اقتصادی روستاهای ایران در دوره قبل از اصلاحات ارضی و انقلاب اسلامی شده است. سپس به تفصیل از برنامه اصلاحات ارضی که تحولی ساختاری و بنیادی را در روستاهای ایران به‌وجود آورد، پرداخته شده است.

فصل پنجم این کتاب با عنوان تحولات تمشیت امور روستاها تدوین شده است. در این فصل به توصیف و تحلیل چهار دوره سامان دهی و مدیریت که روستاها در طول تاریخ تجربه نموده‌اند، اختصاص یافته است. 

فصل ششم، به نتایج تفصیلی یک مطالعه میدانی که نگارندگان در روستاهای حاشیه زاینده‌رود در بخش گرکن جنوبی شهرستان مبارکه در استان اصفهان که در سال ۱۳۹۵ انجام داده‌اند، می‌پردازد. 

فصل هفتم به نتیجه‌گیری و جمع‌بندی مباحث و نتایج مطالعه میدانی مطروحه می‌پردازد. در این فصل با توجه به یافته‌های میدانی و تاریخی نگارندگان به ذکر پیشنهادات در قالب پیشنهادات عملی-کاربردی و پیشنهادت علمی-پژوهشی پرداخته‌اند.

این کتاب حاصل یک مطالعه تاریخی و میدانی است. 

خواندن کتاب تحولات مدیریت روستایی در ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ مسائل روستایی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب تحولات مدیریت روستایی در ایران

«دسته‌ای از مطالعات روستایی هستند که در قالب مونوگرافی‌ها و سفرنامه‌ها نگارش شده‌اند؛ این مطالعات حاوی اطلاعات توصیفی غنی هستند که از درون این مطالعات می‌توان داده‌های قابل تأملی راجع به اداره امور روستا، به‌دست آورد. برخی از مهم‌ترین این مطالعات عبارتند از: مونوگرافی طالب‌آباد اثر صفی‌نژاد (۱۳۵۴)، مونوگرافی ابراهیم‌آباد، اثر طالب و اونو (۱۳۴۶)، مونوگرافی به‌آباد، اثر ایروانی (۱۳۴۴)، مونوگرافی حسن لنگی، اثر نیک‌خلق (۱۳۴۴)، مونوگرافی شش دانگی، اثر عجمی (۱۳۵۴). سفرنامه‌هایی از قبیل «تات‌نشین‌های بلوک زهرا» (۱۳۳۷) و «اورازان: وضع محل، آداب و رسوم، فولکلور، لهجه» (۱۳۳۳)، از آثار جلال آل‌احمد و «خیرآبادنامه (۲۵ سال با روستاییان ایران)» اثر اونو (۱۳۷۶)، نیز می‌توان به این دسته از مطالعات اضافه نمود.

مطالعات مهدی طالب در زمینه مدیریت روستایی ایران در میان محققان داخلی، سرآمد است. بعد از انقلاب اسلامی ایران کتاب مدیریت روستایی در ایران تألیف همین محقق، منبع و مرجع مطالعات اداره امور روستا در ایران بوده است؛ این کتاب ارزشمند وضعیت مدیریت روستایی در ایران را از قبل از مشروطیت تا بعد از انقلاب اسلامی مورد بررسی و واکاوی قرار داده است. از نکات حائز اهمیت این کتاب بررسی قوانین مرتبط با مدیریت روستا و همچنین تقسیم‌بندی وی از مدیریت روستایی به پنج دوره (قبل از مشروطیت، از مشروطیت تا جنگ جهانی دوم، از جنگ جهانی دوم تا اصلاحات ارضی، از اصلاحات ارض تا انقلاب اسلامی و دوره بعد از انقلاب اسلامی) می‌باشد. طالب (۱۳۷۴) در یک تحقیق میدانی تحت عنوان طرحی برای مدیریت روستایی که در ۲۰ روستا و ۸ استان انجام داده، به این نتیجه رسید که ساختار قدرت قبل از انقلاب در روستا به‌صورت عمودی بوده و مجالی برای مشارکت به روستاییان داده نشد. بعد از انقلاب روستاییان به مشارکت تشویق شدند؛ اما این مشارکت با نوعی «اجبار به پیشرفت» همراه بوده است. عدم هماهنگی و بخشی عمل کردن نهادهای مرتبط با روستا یکی از مشکلات اصلی مدیریت روستایی است. همچنین طبقه‌بندی روستاها از نظر کارکردی ضرورت دارد چون هرکدام نوع خاصی از مدیریت را می‌طلبد.»