بریده‌هایی از کتاب سرزمین جاوید؛ جلد اول

هیچ‌کس به عروس و داماد تبریک نمی‌گفت چون هنوز تشریفات به وجود نیامده بود. انواع تشریفات از جمله احترام، به وجود آمدند تا جانشین محبت قلبی شوند. امروز مردم، به این دلیل به یکدیگر احترام می‌گذارند که نمی‌توانند یکدیگر را دوست داشته باشند و عده‌ای از مردم هم فشار کینه را با احترام زیاد و تواضع بیش از اندازه تسکین می‌دهند. تواضع زیاد نشانهٔ نخوت و کینه است.

اگر منشور آزادی کوروش را با اعلامیهٔ حقوق بشر مصوب مجلس شورای ملی فرانسه و اعلامیهٔ حقوق بشر مصوب سازمان ملل متحد این عصر مقایسه کنیم، منشور آزادی کوروش به دلیل صراحت و قدمت و پشت پا زدن به رسوم خرافی دنیای قدیم برتر و باارزش‌تر جلوه می‌کند.

از آغاز دورهٔ پهلوانی، حرفهٔ زن ایرانی از مرد مجزا شد؛ نه از لحاظ اینکه زن نتواند کار مرد را به انجام برساند، بلکه از این جهت که ضروری بود زن‌ها به کارهای بااهمیت دیگر برسند.

در تاریخ ایران کهن، سقوط نینوا و بابل در فاصلهٔ هفتادوسه سال، دو تاریخ بزرگ در کتاب افتخارات ایران است. هریک از این دو پایتخت، مرکز حکومت‌هایی بودند که هفتصد سال (آشور) و بیش از هزاروپانصد سال (بابل) دوام داشتند و هر دو قوی بودند و ایرانیان برای اشغال این دو پایتخت وسایل فوق‌العاده به کار بردند. هووه_خشتره برای تصرف نینوا پانصدهزار سرباز را به حرکت درآورد و کوروش برای تصرف بابل قشونی را بسیج کرد که تا آن روز در جهان نظیر نداشت.

«در دورهٔ صلح، پسرها پدران خود را در گورستان دفن می‌کنند، ولی در دورهٔ جنگ، پدران پسرهای جوان خود را در قبر جا می‌دهند. جنگ نهال جوانی را قطع می‌کند.»

می‌دانیم که سناخریب پادشاه آشور و به وجود آورندهٔ حدائق معلقه (باغ‌های هفتگانه که یکی بالای دیگری قرار داشت) در نینوا، دویست سال قبل از قارون سلطنت می‌کرده است.

گزنفون باز می‌گوید: «کوروش مؤسس سلسلهٔ هخامنشیان فرمانی را صادر کرد و در آن فرمان گفت هیچ‌کس نمی‌تواند دیگری را بردهٔ خود بکند و کسی نمی‌تواند دین خود را بر دیگری تحمیل کند و هرکس و هر قوم آزاد است دینی را بپرستد که میل دارد.» گزنفون همچنان می‌گوید: «بزرگان ایرانی عادت دارند زن‌های متعدد را تزویج کنند، ولی کوروش بیش از یک زن نگرفت و بعد از اینکه زن وی فوت کرد، با زن دیگری ازدواج نکرد. علاوه بر اینکه خود او بیش از یک زن نگرفت، تزویج زن‌های متعدد را از طرف مردان منع کرد، زیرا رسم تعدد ازدواج طوری در ایران راسخ شده بود که نمی‌توانستند آن را لغو کنند.»

در سراسر ایران کسی نمی‌توانست خانه‌ای بسازد که دیوار آن مرتفع‌تر از دیوار خانهٔ حکام یا به اندازهٔ دیوار آنها باشد. وقتی کوروش پادشاه ایران شد، درآمد مملکت را _که تا آن موقع فقط به خزانهٔ پادشاه می‌رفت_ صرف عمران کشور کرد و به رعایا که محکوم بودند برای ارباب کار کنند، زمین و عوامل زراعت و بذر داد و از آنها حمایت کرد. کشاورزان خرده‌پا که در همهٔ عمر با تهی‌دستی می‌زیستند، دارای بضاعت شدند و تجارت داخلی و آن‌گاه تجارت خارجی در ایران رواج یافت.»

افلاطون تقریباً دویست سال بعد از کوروش زندگی را بدرود گفت و از تاریخ یونان و جنگ‌های ایرانیان در آن کشور به‌خوبی اطلاع داشت، مع‌هذا تعصب ملی مانع از حقیقت‌گویی او نشد. او در «مدینهٔ فاضلهٔ» خود _که طرحی است برای زندگی یک جامعهٔ نیک‌بخت_ می‌گوید: «اگر یک جامعه پادشاهی عاقل و باهوش و قاطع داشته باشد، دارای مدینهٔ فاضله می‌شود، یعنی از حیث زندگی اجتماعی به پایه‌ای می‌رسد که بهتر از آن برای تأمین نوع بشر متصور نیست.»

زمانی که سم ارتش سوار را در ایران به وجود آورد و برای جنگ قواعدی وضع کرد، در ایران تحول فکری و مذهبی بزرگی صورت گرفت: ملت ایران که تا آن موقع خورشید را می‌پرستید، متوجه شد که خدای حقیقی خورشید نیست؛ بلکه آن است که خورشید و ماه و ستارگان و زمین را آفریده است.